Kalemljenje pupoljkom (okuliranje, očenje) je najviše rasprostranjeno u rasadničkoj proizvodnji, usljed očiglednih prednosti: jednostavna tehnika rada, kvalitetno zarastanje rana i visok procenat prijema okulanata, kao i veliki učinak.
Ovom tehnikom, kad god i kako god da se ona obavlja tokom vegetacije, plemka je predstavljena vegetativnim pupoljkom koji se prenosi u odgovarajući rez na podlozi. Kalemljenje pupoljkom se može obavljati u relativno prolongiranom periodu tokom vegetacije, ali se jasno izdvajaju dva perioda: kalemljenje u proljeće budnim pupoljkom i ljetnje okuliranje tzv. mirujućim pupoljkom (na „spavanje“).
Uspjeh kalemljenja zavisi od obrazovanja traumatičnog tkiva (kalusa) na spojnom mjestu. Da bi kalus mogao da se pravilno obrazuje neophodno je da postoji botanička srodnost (podudarnost, kompatibilnost ili afinitet) između podloge i plemke, tj. da se kambijalna (tzv. sekundarna tvorna) tkiva kalem-komponenata što više preklapaju.
Pročitajte: Kalemljenje oraha na vršnom dijelu grančice u procjep!
Ova morfološko-fiziološka kompatibilnost uslovljena je sl. elementima:
1) Botanička srodnost (pripadnost kalem-komponenata jednoj vrsti ili istom rodu voćaka) jedno je od najvećih ograničenja uspješnom prijemu kalema, s obzirom da za sada nema uspjeha kod kalemljenja biljaka iz botanički različitih familija. Kompatibilnost vrsta u okviru jednog roda je pravilo pri kalemljenju, ali ima i izuzetaka: npr. mogu se kalemiti i nesrodne voćke (kruška na dunju, glog, oskorušu, mušmula na glog, breskva na šljivu, badem na kajsiju i breskvu), ali ima i primjera gdje se botanički srodne voćke ne mogu kalemiti (npr. jabuka na dunju, kruška i jabuka, dunja na krušku, itd.).
2) Mehanička inkopatibilnost podrazumijeva da kalem sraste i u prvo vrijeme se ne primećuje nepodudarnost tkiva kalem komponenata, ali kasnije ta inkopatibilnost dolazi do izražaja pod uticajem roda i vjetra (voćka se lomi na spojnom mjestu, npr. kod sadnica kajsije kalemljenih na visini od 15 cm na podlozi vinogradska breskva).
3) Fiziološka nepodudarnost ispoljava se u slabijem prijemu poslije kalemljenja, kržljavom porastu sadnica i voćaka, pojavi guka na spojnom mjestu, osjetljivosti voćaka prema mrazu, suši i prouzrokovačima nekih bolesti i štetočinama. Ova nepodudarnost je najčešće posljedica smetnji nastalih protokom sokova kroz kalem, npr. pojava guka na stablima jabuke sa podlogama M 26 i M 9, znatno tanja podloga u odnosu na plemku kod kalemljenih stabala trešnje gdje je kao podloga korišćena magriva ili oblačinska višnja, itd.
Mehanička i fiziološka inkopatibilnost mogu se ublažiti ili djelimično otkloniti ukoliko su za gajene vrste odabrani odgovarajući agroekološki uslovi, korišćeni su posrednici i ako je primjenjena puna agro i pomotehnika, uz odabir najboljeg načina kalemljenja.
Načini kalemljenja mirujućim pupoljkom tokom drugog dela vegetacije su različiti:
1. Okuliranje pod koru u drugoj polovini ljeta
Okuliranje pod koru u drugoj polovini ljeta (jul-septembar mjesec) podrazumijeva uzimanje pupoljka plemke sa mladara, pošto se prethodno odstrani lisna masa sa kalem-grančica. Iz okalemljenog pupoljka uzetog sa nešto zeljastog tkiva (štitić) koji se ubacuje pod T isječak u podlozi, razvija se prirast tokom sljedeće vegetacije, a proces srastanja kalem komponenata je lagan i traje do jeseni. Postupak pravljenja rezova na podlozi i plemci trebalo bi da je što brži kako ne bi došlo do oksidacije otvorenih tkiva, pa iskusni kalemari ceo postupak kalemljenja (pravljenje rezova na kalem-komponentama, ubacivanje štitića i vezivanje komponenata vezivom) završavaju za oko 40 sekundi.
Pročitajte: Kalemljenje voćaka – Od čega zavisi uspjeh
2. Okuliranje u isječak, izrezak ili na iverčić (Chip budding)
Okuliranje u isječak, izrezak ili na iverčić (Chip budding) se primjenjuje ukoliko kora podloge ne može dobro da se odvaja od drveta. Ovo može biti posljedica visokih temperatura ili suše, ali i posljedica nedovoljnog navodnjavanja rastila podloga u periodu prije kalemljenja i kod vrsta sa slabijom tj. sočnom mezgrom (lijeska, dud).
Iako se ovaj postupak najprije primjenjivao za ubrzanu proizvodnju sadnica breskve u toku jedne vegetacije (čipovanje podloga za breskvu u junu mjesecu radi dobijanja sadnica do kraja vegetacije), danas se ovaj način kalemljenja masovno primjenjuje u srpskim rastilima krajem ljeta kao relativno komforna zamjena okuliranju pod koru. Naime, u ovoj varijanti okuliranja nije potrebno kontrolisano navodnjavanje rastila radi odvajanja kore kod podloge kao priprema za kalemljenje.
Za izvođenje ove tehnike potrebno je koristiti nešto razvijenije mladare kao izvor pupoljaka. Na obe kalem komponente prave se polumjesečasti rezovi (usječci i izresci) koji obezbjeđuju zahvatanje dijela drveta i kore, što je različito u odnosu na prethodno opisanu tehniku kalemljenja.
Pročitajte: Kalemljenje jabuke OKULIRANJEM – Vratite u voćnjake stare i zaboravljene sorte! /FOTO/
Usjeci na podlozi se čine na 20 cm od površine zemljišta, što obezbjeđuje dobijanje sadnica za gustu sadnju voćnjaka. Po ubacivanju štitića sa pupoljkom, takođe se pristupa vezivanju kalem-komponenata, a tek na proljeće (po buđenju okalemljenog pupoljka) vrši se odstranjivanje dijela podloge iznad spojnog mjesta. Kod bujnih podloga ovo odstranjivanje se može vršiti u dva koraka (najprije na patrljak, pa njegovo naknadno uklanjanje), što obezbjeđuje kvalitetnije srašćivanje i bolji prijem okulanata.
Autor: dr Dejan Marinković, PSSS Beograd