Povrtarske biljke intenzivno transpirišu, što je jedan od uzroka povećanih potreba ovih usjeva za vodom. Takođe, njihov korijenov sistem nalazi se u površinskom sloju zemljišta gdje su rezerve vode male i nestabilne.
Povrće osjetljivo reaguje na pravovremenost navodnjavanja. Na primjer, duže trajanje nedostatka pristupačne vode u zemljištu ograničava porast i razvitak biljaka i smanjuje prinose, a ove štetne posljedice ne mogu se korigovati nikakvim kasnijim obilnijim zalivanjima. Na nedostatak zemljišne vlage povrće je najosjetljivije poslije rasađivanja, u fazi cvjetanja i formirnja plodova.
Navodnjavanjem se u aridnim, semiaridnim i semihumidnim rejonima obezbjeđuje cjelokupna ili veći dio vode od ukupnih potreba biljaka. Čak i u humidnim rejonima navodnjavanjem se koriguje loš raspored padavina. Visoke prinose dobrog kvaliteta povrće može postići samo u uslovima povoljnog vodnog režima zemljišta, te se njegova proizvodnja ne može zamisliti bez navodnjavanja.
Pročitajte: SADNJA PAPRIKE na otvorenom polju – Đubrenje, zalivanje i vrijeme sadnje
Pri nedostatku vode, odnosno deficitu vlage u zemljištu, smanjuju se prinosi povrća i pogoršava kvalitet prinosa, dolazi do stvaranja drvenastih vlakana i nutritivna vrijednost se smanjuje. Na rast i razviće biljaka takođe nepovoljno djeluje visoka vlažnost zemljišta, iznad optimalne, formiraju se niski prinosi male biološke vrednosti sa malim sadržajem šećera, vitamina i mineralnih materija.
Duže prevlaživanje zemljišta uzrokuje zabarivanje i stvara anaerobne uslove, biljke zaostaju u porastu, žute, venu i uginu. Poremećen tok vlažnosti zemljišta, kad se smanjuje niska i visoka vlažnost, dovodi do naglih promjena sadržaja vode u biljkama, što izaziva pucanje korijenastog dijela, pa i plodova većine vrsta.
Zalivni režim može se primjenjivati prema vlažnosti zemljišta, gdje je tehnički minimum za povrće dosta visokok i kreće se u intervalu od 70-85% od PVK, u zavisnosti od vrste povrća.
U našim uslovima taj broj zalivanja u značajnoj mjeri zavisi od meteoroloških uslova godine, količine i rasporeda padavina i kapaciteta zemljišta za lako pristupačnu vodu, kao i faze razvoja biljke.
Pročitajte: Najčešće greške prilikom zalivanja biljaka
Za optimalnu snabdijevenost zemljišta, a samim tim i povrća vodom navodnjavanje bi trebalo, zavisno od temperatura, količine padavina, fenofaze biljaka, primjenjivati svakih 3-5 ili 5-7 dana tokom vegetacije, a u uslovima ekstremne suše i svakog drugog dana.
Što se tiče načina navodnjavanja, trenutno najbolji i najracionalniji način zalivanja povrća jeste kapanjem, jer pored niza prednosti omogućava i primjenu fertirigacije (prihranu biljaka putem vode ).
U odnosu na zahtjeve prema vlažnosti zemljišta, povrtarske biljke se svrstavaju u četiri grupe:
1. Vrste koje intenzivno usvajaju vodu iz zemljišta i troše je intenzivno, imaju dobro razvijen korijenov sistem kao i nadzemnu masu (celer, krompir)
2. Vrste koje intenzivno usvajaju vodu i ekonomično je troše, imaju razvijen korijenov sistem i takvu građu lišća koja sprečava preteranu transpiraciju (mrkva, spargla), ili su listovi prekriveni maljama (paradajz, lubenica)
3. Vrste koje slabo usvajaju vodu, a rasipnički je troše, sa slabo razvijenim korijenom, a dobro razvijenom lisnom masom (kupusnjače, paprika, salata)
4. Vrste koje slabo usvajaju vodu i slabo je troše, sa slabo razvijenim korijenovim sistemom i malom transpiracionom površinom (crni i bijeli luk).
Kod većine povrtarskih biljaka nadzemni dio je bujan bez obzira na habitus, ima krupno i debelo lišće, krupne ćelije i veoma ovodnjeno tkivo sa većim stomama, koje se karakteristično ponašaju.
U stvari, iz njih se odvija intenzivna transpiracija, što je jedan od uzroka povećanih potreba povrtarskih usjeva za vodom. Povrtarskim biljkama je potrebna povišena vlažnost zemljišta, jer većina vrsta ima korijen slabe usisne moći, te mogu da koriste vodu koja se drži slabijim silama.
Pročitajte: Pravilna prihrana plavog patlidžana – Spriječite opadanje cvjetova
Povrće ima slabo razvijen korijen, rasprostranjen u manjoj zapremini zemljišta. On se nalazi u površinskom sloju gdje su rezerve vode male i nestabilne. Na početku vegetacije korijen se sporo razvija, posle 40-50 dana najveća masa se nalazi u sloju 10-20 cm, gdje je neophodno održavati povoljnu vlažnost, što je otežano.
Pored toga, većina povrtarskih biljaka ima preko 10 pa i do 26 dijelova nadzemne mase na jedan dio korijenove mase. Stoga prinos nekih povrtarskih biljaka naglo opada ukoliko se vlažnost zemljišta, iako visoka, i malo spusti ispod donje optimalne granice.
Može se procijeniti da su ukupne potrebe za vodom povrtarskih usjeva od 150-200 mm kod vrsta sa kratkom vegetacijom, koje se gaje rano u proljeće ili jesenje-zimskom periodu, kad su evapotranspiracioni zahtjevi sredine skromni. Potrebe za vodom mogu dostići 600-650 pa i 700 mm kod usjeva pune vegetacije, čija je sjetva rano u proljeće, a skidanje kasno u jesen, ili kod vrsta koje se proizvode iz rasada.
Pročitajte: Navodnjavanje, prihranjivanje i okopavanje krastavca u plasteniku
U zaštićenom prostoru cjelokupnu količinu vode trebalo bi obezbjediti navodnjavanjem. U zavisnosti od uslova i biljne vrste ukupne potrebe za vodom kod proizvodnje rasada su 80-160 mm u zaštićenom prostoru, a na otvorenom mogu da budu i veće (npr. kod proizvodnje rasada kasnog kupusa). Obavlja se veliki broj zalivanja sa malim normama, održava se optimalna vlažnost zemljišta u površinskom sloju od nekoliko centimetara do 15-30 cm, gde su rezerve vode nestabilne.
Potrebe povrća za vodom tokom vegetacije
Autor: dipl. inž melioracija zemljišta i voda Valentina Aleksić