Često se dešava da proizvođači kupe staro sjeme lošeg kvaliteta, kome je istekao rok važenja deklaracije, što ima za posljedicu loše i neujednačeno nicanje sjemena i smanjen prinos. Ponekad se dešava da problem stvori i staro sjeme čiji je kvalitet zvanično ispitan, odnosno koje je predeklarisano. Do ovih pojava dolazi zbog toga što proizvođači ne pročitaju podatke sa etikete koja se nalazi na džaku sa sjemenom ili ne razumiju njenu sadržinu.
Etiketa za sjeme poljoprivrednog bilja sadrži sve neophodne podatke na osnovu kojih se lako može zaključiti o kakvom sjemenu se radi.
Da bi se odredila starost sjemena, treba pogledati podatke pod 7. i 12. tačkom etikete. Pod rednim brojem 7. naveden je datum važenja deklaracije. Dužina ovog perioda nije regulisana propisima, već svaki dorađivač sjemena sam određuje rok do koga važi deklarisani kvalitet. Kod nas je uobičajeno da deklaracija važi nekoliko mjeseci, najčešće pola godine. Kod jarih usjeva deklaracija najčešće važi od trenutka kada je sjeme dorađeno do sredine tekuće godine, a kod ozimih usjeva od dorade do kraja tekuće godine.
Poljoprivredni proizvođač nikako ne treba da kupuje sjeme kome je istekao rok važenja deklaracije. Bez obzira na to što ovakvo sjeme može imati dobar kvalitet, bez zvanične analize nikako se ne može znati kakav će se rezultat dobiti njegovom sjetvom.
Pročitajte: Fizički postupci pripreme sjemena za sjetvu – KVAŠENJE I SUŠENJE
Svakom sjemenu stajanjem opadaju energija klijanja i klijavost, pri čemu energija klijanja opada brže od klijavosti. Prilikom laboratorijskog ispitivanja kvaliteta sjemena, energija i klijavost sjemena se određuju u istim uslovima, ali u različitim terminima. Primjera radi, kod kukuruza se energija klijanja određuje četiri dana nakon početka naklijavanja, a klijavost nakon sedmog dana. Kod suncokreta je prvo očitavanje vrši poslije četiri, a završno poslije deset dana od trenutka stavljanja sjemena na klijanje. Iz ovoga se vidi da energija klijanja predstavlja brzinu kojom sjeme počinje da klija.
Ne treba postavljati pitanje da li je kod starog sjemena opao kvalitet, već u kom stepenu je on opao. Do ove nepovoljne pojave dolazi zbog starenja sjemena, negativnog djelovanja fungicida i insekticida koji su nanijeti na sjeme i neodgovarajućih uslova čuvanja.
Niska energija klijanja je od velikog značaja u slučaju kada su uslovi za klijanje i nicanje nepovoljni (preduboka ili previse plitka sjetva, hladno i vlažno zemljište, jako suvo zemljište, veliko kolebanje temperature itd.). Zbog toga, za sjetvu u nepovoljnim uslovima, treba koristiti isključivo sjeme koje ima visoku energiju.
Da bi se ustanovilo da li je sjeme predeklarisano, treba pogledati broj rješenja o prepakivanju koje se nalazi na etiketi pod rednim brojem 12. Ako je rubrika prazna, radi se o novom sjemenu koje je proizvedeno u prethodnoj sezoni, a ako je u rubrici naveden broj rješenja o prepakivanju (predeklarisanju) u pitanju je sjeme staro 2 ili više sezona. U slučaju kupovine predeklarisanog sjemena, kupac posebnu pažnju treba da obrati na kvalitet sjemena.
Pročitajte: Kako se gaji SOČIVO mahunarka koja ima dobru perspektivu
Podaci o kvalitetu se nalaze u dokumentu pod nazivom Deklaracija o kvalitetu sjemena poljoprivrednog bilja. Po zakonu, svaki prodavac dužan je da kupcu, prilikom prodaje sjemena, uruči ovu deklaraciju ili da kupcu saopšti podatke iz tog dokumenta. U deklaraciji se nalaze podaci o čistoći, energiji klijanja, klijavosti, masi 1.000 sjemena, sadržaju vlage i drugi važni podaci.
Podaci o kvalitetu sjemena potrebni su poljoprivredniku radi donošenja odluke o kupovini sjemena i zbog pravilnog izračunavanja količine sjemena koju će zasijati. Svako predeklarisano sjeme zadovoljava zakonske propise u pogledu kvaliteta, ali se ipak može desiti da nekada nije preporučljiva njegova kupovina. Prilikom kupovine ovakvog sjemena, posebnu pažnju treba obratiti na energiju, naročito u slučaju nepovoljnih uslova za sjetvu i nicanje. Ne preporučuje se njegova kupovina kada je energija niska ili kada u deklaraciji nije navedena vrijednost ovog parametra.
Pročitajte: Azot – Koliko azota je potrebno za najbolji razvoj žitarica?
Po propisima, dorađivač sjemena može, ali ne mora, u deklaraciju da upiše vrijednost energije. Zbog toga, nije protivzakonito da deklaracija ne sadrži podatka o energiji, ali ovakva situacija kod proizvođača treba da izazove sumnju da energija nema zadovoljavajuću vrijednost. Zato je rizično kupovati takvo sjeme. U povoljnim uslovima ne moraju se pojaviti problemi, ali u nepovoljnim uslovima nicanje može biti loše.
Na osnovu iznijetog, postavlja se pitanje u kojoj mjeri treba vjerovati rezultatima ogleda u kojima je sjeme staro nekoliko godina dalo iste rezultate kao i novo sjeme? Uopšte ne treba sumnjati u istinitost ovih rezultata jer je za oglede korišćeno staro sjeme odličnog kvaliteta. Dobar kvalitet ovakvog sjemena je posljedica skladištenja u optimalnim uslovima i čuvanja sjemena bez zaštitnih sredstava. Zbog toga ne treba donositi uopštene zaključke, već se za svaku partiju sjemena moraju provjeriti podaci o kvalitetu.
Nažalost, samo mali broj proizvođača praktikuje provjeru kvaliteta sjemena. To se neminovno, negativno odražava na rezultate proizvodnje i finansijski efekat.