Celer je zdrava, rado korištena biljka u kulinarstvu i potražnja je stalna tokom godine, i zašto ne gajiti celer u plasteniku? Plastenička proizvodnja je moguća. Celer je botanički dvogodišnja dikotiledona biljka. Gaje se tri varijeteta:
- A. graveolens var. rapaceum – korenasti celer,
- A. graveolens var. secalinum – lisnati celer i
- A. graveolens var. dulce – celer rebraš.
Za ishranu se koriste zadebljali korijen, list i zadebljale bijele lisne drške i to kao salata, varivo, svjež, sušen i kao začin. Zadebljali korijen celera bogat je proteinima, mastima (energetska vrijednost je 185,7 kJ), vitaminima, a list i lisna drška bogati su vitaminom C i provitaminom A. Celer je bogat kalijumom, hlorom, magnezijumom i kalcijumom. Svi biljni dijelovi (i sjeme) sadrže specifićno eterično ulje, prijatnog mirisa i ukusa koje pospješuje apetit. Korijen celera, kao i lisne drške, sadrže celulozu, što je značajno za peristaltiku crijeva.
Pročitajte: Kako i kada vaditi celer
Celer u plasteniku tokom zimskog perioda
Postoje tri grupe sorti celera: korjenaste, lisnate i sorte koje obrazuju zadebljalu lisnu dršku.
1. Korjenasti celer obrazuje zadebljali korijen pljosnate, loptaste ili kruškaste forme, sa mnoštvom razvijenih žila u donjem dijelu, zbog čega se kaže da ima bradat izgled. Brojnost i razvijenost korenovih žila zavisi u prvom redu od načina proizvodnje. Tako pri proizvodnji iz rasada, korijen je više “bradat”, ima veći broj žilica koje su tanje i kraće, što je posljedica presađivanja. Tom prilikom dolazi do kidanja najrazvijenijih korjenčića čime se podstiče jače grananje korjenovog sistema. Nasuprot tome, u direktnoj sjetvi formira se manji broj korjenovih žilica, koje su razvijene i prodiru dublje u zemljište.
Anatomska građa zadebljalog korijena ista je kao i kod mrkve, s tom razlikom što je kora izrazito tanka. Konzumni dio predstavlja razvijena srčika, koja je bijele boje. Veličina zadebljalog korijena je sortna odlika, pa postoji sitan korijen (100 g), srednje krupan (100-400 g) i krupan (400 g).
Osnovni pokazatelj kvaliteta je konzistencija mesa (srčike). Ona treba da je sočna, bez prisustva drvenastih vlakana, koja se stvaraju usljed nedostatka vode i zbog ekstremno visokih temperatura. Cijela biljka, a naročito korijen, ima karakterističnu aromu i miris, što potiče od specifičnih eteričnih ulja.
2. Lisnati celer formira jako razgranat i žiličast korjenov sistem koji se odlikuje mnogobrojnim, tankim isprepletanim žilicama koje se uglavnom šire horizontalno u gomjem dijelu oraničnog sloja. Kod nas se gaji sorta domaći lišćar.
3. Rebraš se odlikuje žiličastim korijenom (koji je dublji nego kod lisnatog) i debelim bijelim lisnim drškama.
Celer je po biološkim osobinama sličan mrkvi. Klija na temperaturi od 3 – 4°C, dok je optimalna temperatura oko 20°C. Dobro podnosi i niske temperature (- 5°C). Celeru treba obezbijediti dosta svjetlosti i na zasijenjenom mjestu korijen ostaje sitan, bez intenzivnog mirisa.
Jarovizacija protiče, za razliku od mrkve, u fazi zadebljalog korijena (najčešće) ali i u fazi nekoliko listova, ili razvijene rozete na temperaturi 4 – 10°C u toku 10-25 dana, što može dovesti do cvjetanja u prvoj godini. Optimalni rast celera je pri umjerenoj i ravnomjeroj temperaturi (18-20°C), uz relativnu vlažnost vazduha od 70-80% i vlagu zemljišta 70% PVK. Zbog nedostatka vlage u zemljištu korijen puca i ogrubi i zato se gaji uz redovno zalivanje.
Celer u plasteniku
Za uspješnu proizvodnju celera koristi se plodno zemljište (pH oko 6,5). Sa prinosom od 10 kg iznosi iz zemlje 40 g N, 10 g P205 i 80 g K2,O.
U plasteniku se za proizvodnju iz rasada lisnatog celera (sorta lišćara) đubri sa 3-4 kg/m2 stajnjaka ili komposta i najčešće sa 120-140 g N, 100 g P205 i 120-160 g/10 m2 K20. Polovina dubriva daje se prije rasađivanja, a polovina pri intenzivnijem rastu listova. Uz redovno zalivanje i održavanje neophodne temperature rasad proizveden u kontejnerima brzo se ukorijeni. Za proizvodnju rasada potrebno je 100-200 g semena za 1 ha proizvodnje.
Pročitajte: Celer rebraš – Uzgoj i ljekovitost
Gajenje celera u plastenicima (zatvorenom prostoru)
Kontejnerski način gajenja lista celera u jesenje – zimskom i proljećnom periodu objedinjuje dorastanje u jesen, pospješivanje tokom zime i proizvodnju iz rasada.
Proizvodnja lista celera iz rasada podrazumijeva sjetvu u toplim objektima u toku januara i februara odnosno marta, uz pikiranje biljaka starih 20-25 dana. Pikiranje se vrši u hranljive kocke ili saksije (dimenzija 5×5) za sadnju u tunele i pri neposrednom pokrivanju biljaka agrotekstilom, odnosno u zemljište objekta za kasniju njivsku proizvodnju. U toku tmurnih dana januara i februara biljke treba dopunski osvjetljavati.
U zaštićenom prostoru celer se sadi u zemljište (u fazi 5-8 listova) na rastojanju između redova od 20 cm i u redu od 5-20 cm, Nega se sastoji u redovnom zalivanju (25-30 mm) svakih 7-10 dana, prihranjivanju i održavanju potrebne temperature (oko 18°C), uz dobro provetravanje. Od bolesti se može javiti pegavost lista (zaštita bakamim preparatima). Ubiranje listova može biti postepeno ili odjednom. Prinos listova se kreće od 10-15 kg/10 m2.
Sva tri varijeteta celera (korjenasti, lisnati i rebraš) podjednako se uspješno koriste za dorastanje ili za pospješivanje.
Celer se na dorastanje stavlja u oktobru. Iz njivske proizvodnje vade se biljke celera prije pojave mraza i sade na medurednom rastojanju 10—20 cm i gusto u redu (na l m2 sadi se oko 6-8 kg). Dorastanje zadebljalog korijena i listova se obavlja na temperaturi 6-10°C, uz zalivanje svakih 8-10 dana. Listovi se beru u decembru i januaru (prinos 6-9 kg).
Celer u plasteniku se može pospješivati sukcesivnom sadnjom zadebljalog korijena, jer se zeleni listovi (za berbu) obrazuju poslije 30-35 dana kod lisnatog, odnosno za 40-50 dana kod korjenastog tipa. Pri tome se može ostvariti prirast listova 10-20% u odnosu na masu posađenog korijena.
Za pospješivanje se koristi korijen mase 60-100 g, koji se čuva u spremištu. Sadi se na rastojanju između redova 10-15 cm i u redu 8-10 cm (na 1 m2 70-100 korena). Poslije sadnje održava se niža temperatura (8-10°C), a poslije ukorjenjavanja viša (18-20°C), uz relativnu vlažnost vazduha 60-80% Zalivanje je rijetko (svakih 10-12 dana), ali se objekat mora redovno provjetravati.
Pospješivanje celera ie uspješno kada se gaji u proljeće kao medjukultura između krastavaca i paradajza. U ovakvoj proizvodnji može se ostvariti prinos do 0,8 kg/m2 zelenih listova, visokog kvaliteta, bogatih vitaminom C.