Regulisanje rodnosti jabuke – Savremena nauka omogućava voćarima da imaju visoke i redovne prinose plodova dobrog kvaliteta u zasadima jabuka.

To se postiže jedino kombinovanom primjenom agrotehničkih i pomotehničkih mjera kojima se reguliše rodnost: zrelom i zelenom rezidbom, prorjeđivanjem cvjetova i plodića, podsijecanjem korijena, probirnom berbom, navodnjavanjem i đubrenjem. Redovno izvođenje ovih operacija poseban značaj ima u intenzivnim zasadima u gustom sklopu i kod sorti koje imaju sklonost ka alternativnom rađanju, kao što su zlatni delišes, fudži, elstar, breburn, gloster i druge.

Dešava se da pojedinačna stabla ili cijeli voćni zasadi ne rađaju, slabo rađaju, ili alternativno. Uzroci nerodnosti voćaka su različiti: nepovoljni prirodni uslovi, nepovoljan izbor sorti, nepodesan izbor sorti oprašivača, preduboka sadnja, pretjerana bujnost itd.

Greške koje se (ne) mogu otkloniti

U slučaju pogrešnog izbora položaja, nedostaci se teško otklanjaju. U slučaju pogrešnog izbora oprašivača, problem se rješava prekalemljivanjem određenog broja stabala podesnim sortama oprašivačima. Preduboko posađene voćke slabo rađaju, pogotovo ako su teška zemljišta. U tom slučaju treba oko svake voćkice otkopati zemlju u vidu lijevka ili činije sve do korijenovog vrata. Česta je pojava nerodnosti voćaka zbog prevelike bujnosti. Ovako bujne voćke mogu rađati ako im se se smanji bujnost. To se može postići prstenovanjem debla ili ramenih grana, paranjem kore debla ili savijanjem grana.

U savremenim intenzivnim zasadima jabuke biološka kontrola rodnosti mora da bude osnovni preduslov za sortnu rezidbu jabuke. Veliko variranje potencijalne rodnosti kod nekih sorti pokazuje da pojedini proizvođači jabuke još uvijek prave velike greške u primjeni agro i pomotehničkih mjera.

Za definisanje rezidbe voćaka u rodu mora se poznavati sorta, starost voćaka, karakteristike rasta i rađanja, količina i stanje rodnih pupoljaka, realizacija rodnog potencijala u datim agroekološkim uslovima, vegetativni porast, opšti izgled voćki, uslovi agrotehnike itd. Bez poznavanja ovih faktora teško je uraditi savremenu rezidbu jabuka. Voćke se režu po određenom šablonu, svaka sorta isto, što u posljednje vrijeme dovodi do smanjenja prinosa u pojedinim zasadima i do alternativnog rađanja nekih sorti.

Pročitajte: Koja vrsta jabuke je najzdravija

Biološka kontrola rodnosti treba da bude osnovni preduslov, ne samo za određivanje intenziteta rezidbe, već i za planiranje prinosa. U razvijenim voćarskim zemljama asocijacije proizvođača pomno prate stanje voćarske proizvodnje u svojoj zemlji, a takođe i u zemljama u okruženju i na taj način planiraju strukturu proizvodnje po voćnim vrstama, kao i strukturu sortimenta u okviru voćne vrste.

Regulisanje rodnosti jabuke se vrši zrelom i zelenom rezidbom, podsijecanjem žila, proređivanjem cvjetova i zametnutih plodića itd.

Jedan od najvažnijih mjera za regulisanje rodnosti u savremenim zasadima jabuka je zimska rezidba. Međutim, rezidbom se ne može u potpunosti regulisati rodnost već, da bi se dobio kvalitet i otklonila alternativna rodnost, mora se pribeći proređivanju cvjetova i tek zametnutih plodića.

Prorjeđivanje cvjetova i plodića

Sorte jabuke kao što su zlatni i crveni delišes, gala, fudži i dr. karakterišu se veoma obilnim cvjetanjem, koje za rezultat ima visoko zametanje plodova. Prevelik broj plodova na stablu odražava se na loš kvalitet i slabije formiranje rodnih pupoljka za narednu godinu, tj. pojavu alternativne rodnosti. Efikasan metod za kontrolu rodnosti voćaka i poboljšanje kvaliteta plodova je prorjeđivanje cvjetova ili mladih plodova. Hemijskim proređivanjem poboljšava se krupnoća, obojenost, hemijski sastav plodova, osiguravaju se redovni prinosi, olakšava zaštita i berba.

Opadanje plodova jabuke prije dostizanja optimalnog momenta zrelosti manje je izraženo kod prorijeđenih stabala u odnosu na neprorijeđena. Na velikim površinama, u plantažnim zasadima, ručno prorjeđivanje se zbog ekonomičnosti primjenjuje samo kao dopuna i korekcija hemijskom prorjeđivanju.

Pročitajte: Izrasline na stablu jabuke – da li su opasne i kako ih se riješiti?

U razvijenim voćarskim zemljama, gdje proizvodnja voća prati smjernice integralnog koncepta, primjenjuju se dva ili tri proređivanja bioregulatorima, uz obaveznu ručnu korekciju kako bi se postigli zadati ciljevi u pogledu krupnoće i kvaliteta plodova.

Prorjeđivanje cvjetova jabuke ima niz pozitivnih efekata na redovnu rodnost i kvalitet plodova, a jedna od prednosti ranog prorjeđivanja je mogućnost da se tretman ponovi bioregulatorima u kasnijim fazama razvoja mladih plodova. Za prorjeđivanje cvjetova koriste se različiti preparati, a najčešće na bazi amonijum-tiosulfata (ATS). ATS je našao primjenu u prorjeđivanju cvjetova, jer se smatra bezbjednim za korisnike, okolinu i potrošače. Prorjeđivanjem cvjetova primenom 1 do 2% ATS uspješno se može regulisati opterećenost stabala jabuke rodom i u godinama prije stupanja na punu rodnost.

Monosortni zasad kao preduslov

Za prorjeđivanje plodova u integralnoj proizvodnji jabuke dozvoljena je upotreba preparata na bazi naftalenacetamida (NAD), α-naftilsirćetne kiseline (NAA) i 6-benziladenina (BA). NAA je efikasna u rasponu koncentracije od 5 do 20 ppm.

Primjenjuje se u fazi kada prečnik centralnih plodića iznosi u prosjeku 6 do 12 mm. NAD je amid naftilsirćetne kiseline, slične diradantske aktivnosti, ali nešto blaži. Primjenjuje se najkasnije sedam dana nakon punog cvjetanja. Benziladenin spada u grupu sintetičkih citokinina. Glavni efekat primene BA je opadanje mladih plodića. Pored toga, BA dovodi do povećanja prosječne mase ploda u vrijeme berbe, izduživanja ploda, boljeg formiranja rodnih pupoljaka za narednu godinu. BA se primjenjuje u periodu kada je prosječan prečnik primarnog ploda između 7 i 12 mm (14 do 21 dan nakon punog cvjetanja), u rasponu koncentracije najčešće od 50 do 100 ppm.

Pročitajte: Rezidba jabuke u rodu

Preduslov za uspješno hemijsko prorjeđivanje plodova je da je zasad monosortni. Na efikasnost bioregulatora koji se primjenjuju u hemijskom prorjeđivanju plodova jabuke utiču mnogi faktori kao što su: sorta, izbor podloge, starost i bujnost stabala, veličina i zdravstveno stanje lisne površine, osvijetljenost dijelova stabla, oprašivanje i zametanje plodova, vremenske prilike u momentu i nakon tretiranja, količina vode, okvašivač i ostale agrotehničke mjere koje se primjenjuju u zasadu. Neophodno je poznavati djelovanje ovih faktora kako bi se odredila doza preparata, što preciznije predvidili rezultati primjene i otklonio rizik od mogućih grešaka.

Količina vode za hemijsko prorjeđivanje plodova u zasadu jabuke dozira se prema zapremini krošnje (starost i bujnost stabala).

Ukoliko hemijsko prorjeđivanje nije uspjelo u cjelosti, treba izvršiti ručnu korekciju. U sorti jabuke sa srednje krupnim plodovima se na rodnoj grančici ostavljaju po dva ploda, a kod sorti s krupnijim plodovima po jedan plod. U jabuke se plodovi ručno prorjeđuju poslije junskog opadanja plodova. Prvo se uklanjaju zaraženi, deformisani, mehanički povređeni, a zatim sitni na kratkim grančicama i plodovi u senci. Ručno prorjeđivanje nije uobičajeno, ali ako će se dobiti preko 90% plodova prve klase, onda je to ekonomski opravdano.

Autor: Prof. dr Zoran Keserović