Voćnjak u jesen – Berba je skoro završena ali voćnjak u jesen traži da se spremi za zimu. Posljednjih godina svjedoci smo sve češćih dugih i toplih jeseni koje voćkama produžavaju vegetaciju.
Voćnjaku u jesen, u odsustvu slana do kasno u jesen, odloženo je opadanje lišća i slabije je zdrvenjavanje biljnih tkiva kod voćaka. Izmrzavanje pupoljaka tokom zime, kao i izmrzavanje cvjetova od poznih proljećnih mrazeva u posljednjih nekoliko godina u našoj klimatskoj zoni postalo je učestala pojava. Visoke temperature u jesen (oktobar i novembar mjesec) uticale su na bubrenje pupoljaka tako da su oni postali osjetljiviji na mraz nego u godinama kada je proces kaljenja pupoljaka u jesen tekao normalno.
Pročitajte: Kako sprovesti ĐUBRENJE KAJSIJE za dobar rod
Voćnjak u jesen – produženje vegetacije
Stepen izmrzavanja rodnih organa voćaka tokom zime usljed neblagovremenog ulaska voćaka u zimsko mirovanje veći je u dijelovima sa pojačanom kontinentalnom klimom, kod slabije negovanih zasada i pojednih vrsta voćaka (kajsija i breskva, pojedine sorte kruške itd.).
Starost stabla, plodnost i vlažnost zemljišta i hemijske supstance koje regulišu rastenje takođe mogu modifikovati vrijeme prestanka porasta organa kod voćaka i njihov ulazak u mirovanje.
Za otpornost voćaka na izmrzavanja od primarnog i presudnog uticaja je:
- Rani završetak vegetacije;
- Povoljni uslovi kaljenja (s postepenim snižavanjem temperature);
- Stabilnost i trajanje zimskog mirovanja.
Početno mirovanje (vegetativna zrelost) jeste sinonim za početak mirovanja voćaka.
Za ovaj prvi podperiod mirovanja karakteristični su sljedeći procesi unutar biljnog organizma:
- Transformacija i migracija organskih materija iz listova u grane, deblo i korijen;
- Otpadanje lišća koje se u umjerenoj klimatskoj zoni dešava u uslovima kratkog dana, kada su srednje dnevne temperature manje od 15ºC;
- Međudejstvo biljnih hormona u smislu porasta nivoa endogenih inhibitora (sa prestankom porasta biljnih organa) i smanjenja nivoa stimulatora rastenja (sa starenjem lišća).
Pročitajte: Vodič za sadnju, uzgoj i zaštitu smokava
Voćnjak u jesen
Koncentracija ABA-hormona abiotskih stresova (suša, mrazevi) se povećava sa skraćenjem dana i padom temperature i njena uloga u uvođenju voćaka u mirovanje je indirektna – preko regulacije vodnog statusa pupoljaka u smislu prelaska vode iz slobodnog u vezano stanje;
Kaljenje u smislu pripreme voćke za nastupanje nepovoljnog vremenskog perioda sa niskim temperaturama.
Ovaj proces se odvija kroz 2 faze:
1. faza otpočinje sa prestankom rastenja voćke, kada se ugljeni hidrati nakupljaju i prelaze u rastvorljive i lako hidrolizujuće forme. Pri kraju ove faze (u temperaturnom opsegu 0º do 6ºC) skrob se pretvara u šećere čime se povećava otpornost ćelija prema niskim zimskim temperaturama. Sa ovakvim stanjem najveći broj voćaka ulazi u zimsko mirovanje.
2. faza se odvija pri nižim temperaturama (do – 12ºC) kada dolazi do izvlačenja vode iz ćelije, do povećanja sadržaja šećera i lipida i odvajanja protoplazme od zidova ćelija. Formira se lipoproteinska membrana koja čini da je promet materija kroz nju u ćeliju minimalan. Navedeni procesi kaljenja se nastavljaju i tokom dubokog zimskog mirovanja.
Niz okolnosti može znatno smanjiti prirodnu otpornost tkiva prema mrazu. Nedovoljne količine organskih rezervi kao posljedica iznurenosti voćaka rodom, nezdrvenjavanje tkiva (zbog duže vegetacije, zasjenjenosti grana u kruni, nedovoljne količine organskih materija), nepovoljni uslovi kaljenja krajem vegetacije (naglo nastupanje hladnoće nakon relativno toplog vremena), jaka suša (rezervne organske materije se troše za disanje) samo su neke od pojava koje dovode do umanjenja otpornosti voćaka na mraz.
Pročitajte: Jesensko đubrenje organskim i mineralnim đubrivima u voćnjaku
Rodni pupoljci
Rodni pupoljci su u posebnoj situaciji kad je riječ o mirovanju. Razvoj glavnih elemenata cvijeta teče tokom leta i to je spor ali kontinuiran proces sa relativno malo vidljivim porastom. Postoji niz dokaza o tome da primordije cvjetnih organa unutar pupoljaka nastavljaju da se morfološki razvijaju do kasno u jesen, pa čak i tokom zime.
Kod kajsije se razvoj arhesporijalnog tkiva (muškog sporogenog tkiva) odvija kroz 3 faze tokom zime:
1. faza razvoja arhesporijuma može se produžiti i do sredine januara,
2. faza (mitotička deoba i razvoj materinskih ćelija polena) označava završetak dubokog zimskog mirovanja (najčešće sredinom januara mjeseca) i tada je i najveća otpornost cvjetnih pupoljaka prema mrazevima.
3. faza (formiranje materinskih ćelija polena koje redukcionom diobom daju mikrospore) je vezana za ekološko zimsko mirovanje, kada je otpornost na mrazeve najmanja (traje do početka marta mjeseca).
Otpornost cvjetnih pupoljaka kajsije prema mrazevima zavisi od morfogeneze cvjetnih pupoljaka i dejstva mrazeva.
Sorte kajsije evropske i irano-kavkaske grupe imaju bržu i kraću morfogenezu arhesporijalnog tkiva. One su stoga osetljivije na mrazeve (naročito u januaru mjesecu) u odnosu na sorte srednje azijske grupe (imaju sporiju morfogenezu). Dakle, i pored toga što cvjetni pupoljci voćaka tokom mirovanja u posjeduju visoku otpornost na mraz, njihova dvojna priroda (spolja miruju, a unutar pupoljaka se razvijaju cvjetne primordije) čini da oni vrlo brzo izgube otpornost na mraz i pokreću se sa porastom spoljnjih temparatura vazduha.
Tokom XX vijeka načinjeni su prvi pokušaji fitotehničkog regulisanja uvođenja voćaka u mirovanje.
Iako nije preporučljivo nasilno skidanje lišća sa sadnica u jesen prije njihovog vađenja u rastilima (obično takve nasilno defolirane sadnice nisu zdrvenele i osjetljivije su na mrazeve) napravljeni su pokušaji sa prskanjem sadnica sa etrelom ili apscisinom 25-30 dana prije vađenja sadnica u cilju defolijacije.
Prskanje bakarnim preparatima
Jedna od fitotehničkih mjera koji naši agronomi preporučuju u malinjacima u cilju boljeg zdrvenjavanja i povećanja otpornosti prema mrazevima jesu češća prskanja bakarnim preparatima tokom jeseni sa sve većim i većim koncentracijama preparata (npr. bakrocid WP-50 u koncentarciji 0,5% u septembru i 1 % tokom oktobra i novembra). Ova mjera se primarno sprovodi radi kontrole napada prouzrokovača uvelosti pupoljaka i rodnih lastara maline (Didymella applanata Niessl./Sacc.).
Slični tretmani preparatima na bazi bakra primjenjuju se i u proizvodnji koštičavog voća, načelno radi kontrolisanja patogena koji izazivaju sušenje grana i stabala (Pseudomonas syringae, Cytospora cincta, Monilinia laxa).
Pročitajte: Zašto je jesenje prskanje BAKROM bitno za zdravlje VOĆAKA?
U cilju izbjegavanja fitotoksičnosti bakarnih preparata na koštičavom voću za istu svrhu u jesen primjenjuje se i prskanje pH-neutralnim rastvorom bordovske čorbe u koncentarcijama 1-2 %.
Ogledi sa folijarnim prskanjima jabuke sa 0,5 % rastvorom CuEDTA i/ili 3% rastvorom uree pokazali su da je urea generalno slab defolijator i da se najbolji rezultati u defolijaciji bez negativnih posljedica postižu primjenom samo bakarnog helata.
Mr Dejan Marinković, PSS Padinska Skela