Mrkva (Daucus carota L.) ima veliki značaj u ljudskoj ishrani koja se ogleda u mnogobrojnim načinima upotrebe, bogatsvu vitamina i mineralnih soli. Mrkva je dvogodišnja povrtna biljka, iz porodice Apiaceae.
Pravilnim i pažljivim postupcima u toku, i nakon berbe, uz izbjegavanje povreda korijena, mrkva može relativno dugo i uspješno da se čuva tokom zimskog perioda. Dužina čuvanja mrkve zavisi od kvaliteta korijena, na koji može da utiče vrijeme berbe i pravilno određivanje tehnološke zrelosti mrkve.
Zavisno od potreba tržišta i namjene mrkva se vadi iz zemljišta za upotrebu u ishrani od momenta kada je korijen debljine oko 1cm pa sve do kasne jeseni. Ukoliko je korijen potrebno čuvati duži vremenski period, berba početkom oktobra daje dobre rezultate ako temperature nisu mnogo niske, a biljke su još uvijek sa dijelom lisne mase na sebi, koja olakšava samu berbu. Tehnološka zrelost nastupa kada najstariji listovi počinju fiziološki da odumiru, što predstavlja optimalan rok berbe, koji može da umanji gubitke za oko 20%.
Pročitajte još: Koliko dugo mrkva može da ostane u zemlji?
Ukoliko nastupi kišovit period, a mrkva nije izvađena u tehnološkoj zrelosti, najvjerovatnije će doći do pojave retrovegetacije. Novi listovi se razvijaju na račun rezervnih materija korijena mrkve, što utiče na smanjenje nutritivne vrijednosti, sposobnosti dužeg čuvanja i ukupnog prinosa, kako kvalitativnog tako i kvantitativnog. Ubiranje mrkve na manjim parcelama moguće je obaviti ručno, a na velikim najčešće se obavlja mašinski.
Mrkva može da se skladišti ako je tehnološki zrela, i koja je proizvedena iz kasne sjetve, dok mrkva koja je proizvedena iz rane, proljećne sjetve nije pogodna za skladištenje. Mrkva veoma lako i brzo gubi vlagu, što dovodi do uvenulosti korijena, te vlažnost pri kojoj se čuva, koja mora biti visoka, ali ne u obliku slobodne vode koja podstiče razvoj bolesti.
Zrela mrkva, ako se prije čuvanja ohladi, može uspješno da se čuva 4-5 mjeseci na 0°S. Naglo hlađenje nije neophodno, ali može da bude korisno. Cilj hlađenja je da se obezbjedi bolji kvalitet, smanje venjenje i gubici pojavom bolesti. Mrkva se može ohladiti i ispod 5°S tokom 24 časa, a uglavnom se primjenjuje hidro hlađenje, mada mogu se upotrijebiti i ledeni blokovi.
Pročitajte još: Mrkva – Plodored, sjetva, uzgoj i vađenje sa polja
Čuvanje mrkve na 4°C i pri 70% relativne vlažnosti pokazuje visok intenzitet „suzenja“ poslije dva mjeseca čuvanja. Na temperaturi od 0,5°C i 97% relativne vlažnosti moguće je sačuvati mrkvu tokom pet mjeseci. Mlada, nedozrela mrkva se čuva 4-6 sedmica pri 0°C.
Zrela mrkva tokom zimskog perioda na domaćinstvima se najčešće čuva u trapovima (podzemnim i nadzemnim), u vlažnom pijesku, koji se pokrivaju slamom i zemljom debljine desetak centimetara. Pijesak sprječava širenje bolesti, intenzivno isparavanje vode i pretjerano zagrijavanje povrća u trapu. Duž trapa i po vertikali, na svakih 1,5-2m, mora da se osigura ventilacija.
U zatvorenom prostoru, mrkva se čuva u sanducima sa mokrim pijeskom, poredana tako da se korjenovi ne dodiruju. Za čuvanje ostavljaju se samo potpuno zdravi korjenovi sa skraćenim lišćem, blizu „glave ploda”. Čuvanje mrkve na polju je moguće samo ukoliko vremenske prilike, odnosno temperaturni uslovi nisu suviše ekstremni. Za ovakav način postupka, mrkvu treba sijati krajem aprila do sredine juna mjeseca da bi dostigla punu zrelost, a od sredine oktobra do sredine novembra treba je pokriti.
Poremećaji koji se pojavljuju tokom čuvanja mrkve su uvenulost, promjene u hemijskom sastavu i gorčina, te pojava bolesti. Gubitak vode je najčešći problem kod mrkve. Proces pranja najčešće prouzrokuje spoljašnje povrede pokožice, koje prouzrokuju nagli gubitak vode kod mrkve. Ova pojava je pogodna i za nastanak bolesti. Gubici mogu da se smanje obezbjeđenjem vrlo visoke relativne vlažnosti i niskim temperaturama.
Pročitajte još: Zašto dolazi do račvanja i pucanja korijena mrkve?
Mrkva sa lisnom masom, u vezicama, jako gubi vodu. Kada su u pitanju promjene u hemijskom sastavu, prije svega, najdominantniji monosaharidi kod mrkve su glukoza, galaktoza i arabinoza. Prije berbe sadržaj glukoze i fruktoze opada, a sadržaj saharoze raste. Poslije berbe, dolazi do obrnute situacije, gdje sadržaj saharoze opada a glukoze i fruktoze raste, tokom prvog mjeseca čuvanja na 1°S i 95-98% relativne vlažnosti. Takođe, komponente mirisa se tokom čuvanja primjetno umanjuju.
Početni sadržaj vitamina S opada tokom vremena, a opadanje zavisi od dužine čuvanja i uslova pod kojim se mrkva čuva. Poslije šest mjeseci čuvanja sadržaj se u prosjeku gubi od 50-70%. Gorčina kod mrkve može nastati tokom dužeg perioda čuvanja hemijskim promjenama prouzrokovanim oslobađanjem etilena od strane drugih vrsta.
Nastanak gorčine se može redukovati čuvanjem na 0°S, te izbjegavanjem čuvanja mrkve zajedno sa produktima koji oslobađaju etilen. Bolesti koje se najčešće javljaju tokom čuvanja mrkve su Botrytis, Sclerotinia, Rhizoctonia, Fusarium, Rhizopus i druge. Pojava ovih bolesti može se smanjiti ukoliko se izbjegavaju povrede korijena, uklanjaju oštećeni korjenovi, primjenjuju adekvantne higijensko-sanitarne mjere i niske temperature čuvanja.