Rak krompira (Synchytrium endobioticum) je rasprostranjen u područjima sa umjereno vlažnom i hladnom klimom.
Patogen je prisutan u većini evropskih zemalja i u zemljama bivšg SSSR-a. U bivšoj Jugoslaviji rak krompira je utvrđen 1954. godine u nekoliko lokaliteta u Sloveniji, Hrvatskoj i Crnoj Gori.
Rak krompira je veoma štetno oboljenje. Usljed masovnog razvoja izraslina (tumora) na krtolama, štete mogu biti velike, a kod jako osjetljivih sorti gubici u prinosu mogu biti i do 100%.
SIMPTOMI
Parazit napada sve biljne organe izuzev korijena, ali se karakteristično manifestuje na krtolama, stolonima i podzemnom dijelu stabla.
Na krtolama se razvijaju bradavičasti izraštaji (tumori) sa naboranom, rapavom površinom, raznih veličina i oblika.
Često je čitava krtola preobražena u jednu kvrgavu bezobličnu masu što se dešava kod raznih zaraza. Kod kasnih zaraza tumori ostaju sitni, ponekad su jedva vidljivi.
Na stolonim se razvijaju izrasline sunđerastog izgleda, koje se ponekad razvijaju umjesto krtola. Tumori na podzemnim dijelovima krompira, su svjetliji dok su mlađi, vremenom potamne, razmekšaju se i raspadaju.
Trulež krtola se javlja kao sekundarana pojava koju, pri vlažnim uslovima, prouzrokuju razni saprofitni mikroorganizmi.
Prisustvo parazita u ćelijama biljke domaćina dovodi do intezivnije deobe ćelija, koje se nalaze u susjedstvu parazitiranih ćelija. Ova hipertenzija dovodi do nastanka bradavičastih izraštaja (tumora).
Porast nadzemnih dijelova krompira nije ometan pojavom raka, pa se bolest, po pravilu, zapaža tek prilikom vađenja krompira.
OSOBINE PARAZITA
Ova gljiva ili bolest rak korijena se održava u zemljištu u vidu zimskih zoosporangija duži niz godina (7-13, a po nekim autorima i do 30 godina).
U proljeće kada je zemljiošte dovoljno vlažno i toplo (oko 15 ºC), zimske zoosporangije proklijaju dajući veliki broj zoospora koje se kreću u vodi i primarno zaražavaju epidermalne ćelije preko okca i lenticela.
Zaražena ćelija ubrzo hipertrofira (raste).
Širenje bolesti uglavnom nastaje prenošenjem zaraženih krtola sjemenskog krompira i prenošenjem zaražene zemlje koja sadrži sporangije (oruđem, kopitima stoke, obućom ljudi, vodom i sl.)
Prohladno i vlažno ljeto kao i hladne zime pogoduju razvoju ovog oboljenja.
MJERE ZAŠTITE
S obzirom da se radi o karantinskom oboljenju, najvažnije mjere zaštite su preventivne.
Osnovna mjera koja se mora primijeniti jeste najstrožija kontrola pri uvozu krompira. Preporučljivo je da se novouveženi krompir u prvoj godini gaji na površinama gdje je moguća zdravstvena kontrola tokom vegetacije.
U mjestima gdje je parazit prisutan moraju se primijeniti odgovarajuće mjere unutrašnjeg karantina u cilju iskorjenjavanja patogena. Uvodi se karantin zabrana iznošenja krompira iz tih mjesta (iz rejona od oko 10 km).
Krompir dobijen iz njiva na kojima se manifestuje zaraza može se upotrijebiti samo za industrijsku preradu, ili nakon dužeg kuvanja za ishranu stoke.
Nadzemen dijelove biljaka treba spaliti na licu mjesta. Zaražene parcele treba zatraviti najmanje 10 godinam, a nakon toga na njima gajiti isključivo visoko otporne sorte krompira.
Hemijske mjere zaštite ne obezbijeđuju zadovoljavajući efekat u suzbijanju ovog parazita.
Izvor: AgroSavjet
Pročitajte još:
Evo kako da spriječite klijanje krompira
Uzgoj krompira bez obrade tla – pod slamom ili sijenom
Ovako plodored donosi veći prinos krompira
Ako želite visok prinos krompira obezbijedite mu ove uslove!