Pretjerana ishrana biljaka azotom: posljedice po kvalitet plodova i otpornost biljaka

Jednostrana preobilna ishrana azotom dovodi do relativnog nedostatka fosfora, kalijuma, bora, cinka, a ako je praćena i prisustvom dovoljne količine vode dovodi do ubrzanog porasta vegetativnih organa na štetu prinosa plodova.

Biljke sa ovakvom ishranom kasnije počinju plodonošenje, na njima su listovi veliki uslijed spore razgradnje hlorofora, tamnozeleni, deblji, dobro hidratisani. Uslijed poremećenog odnosa ugljenih hidrata i proteina u korist drugih, ćelije plodova imaju veću zapreminu i stvaraju mekano, sunđerasto tkivo, uslijed čega lako podležu infekciji. Takođe, imaju lošiji ukus i kvalitet, čuvanje je kraće, a gubici pri čuvanju su veći. Plodovi su mali i slabo obojeni, karakteristična boja plodova se kasnije obrazuje, zbog sporijeg razlaganja hlorofila, a sazrevanje plodova kasni.

Zbog povećane osjetljivosti nekih povrtarskih vrsta na niske temperature, pretjerana ishrana azotom može da ima veoma štetne posledice, posebno u rasadničarskoj proizvodnji. Korijenov sistem biljaka obilno snabdevenih azotom je plitak, zbog čega su takve biljke manje otporne prema zemljišnoj suši. Višak azota nepovoljno utiče na otpornost biljaka prema visokim temperaturama i bolestima. Nepovoljno dejstvo viška azota na kiselim zemljištima može da se ublaži povećanjem pH vrednosti zemljišta do blizu neutralne reakcije, kao i obilnim đubrenjem kalijumom.

Pretjerana upotreba azota ne samo što često nije ekonomski opravdana, nego može da dovede i do zagađenja sredine nitratima i pogoršanja biološke vrednosti proizvoda, zbog čega bi pri utvrđivanju potrebne doze azota trebalo strogo voditi računa kako o potrebama biljaka u azotu, tako i o zalihama azota u zemljištu. Obilna ishrana sa azotom posebno u nepovoljnim uslovima za njihovu redukciju (nedovoljna osvetljenost, nedostatak vlage i dr.), dovodi do njegovog nakupljanja u biljkama. Visok sadržaj nitrata u hrani može toksično da djeluje. Visoke količine azotnih mineralnih đubriva najčešći su uzročnik nakupljanja nitrata u povrću, koji osim nepovoljnog dejstva na zdravlje ljudi i životinja, negativno djeluju na kvalitet povrća.

Posebno mnogo nitrata sakuplja salata, spanać, cvekla, rotkva, keleraba, blitva, nešto manje mrkva, kupusnjače, boranija, a najmanje paradajz, paprika, krastavac, brokola, karfiol, bijeli i crni luk, ali su velike razlike između sorti. Najviše nitrata u prosjeku povrće sadrži u jutarnjim časovima, a najmanje poslije podne. Primjenu azotnih đubriva trebalo bi prilagoditi hemijskim karakteristikama zemljišta i vrsti povrća koja se proizvodi. Nivo obezbijeđenosti povrća azotom može donekle da se ocijeni na osnovu boje listova i porasta, a tačnije na bazi sadržaja azota u listovima i u zemljištu.

Izvor: dipl. inž. Slavica Kodžopeljić, PSSS Zaječar Agroznanje doo Zaječar