Iako su glavni izvori svjetske raznolikosti koza vjerovatno u Africi i Aziji, među evropskim zemljama Italija se može smatrati rezervoarom genetskih resursa za vrste koza, sa čak 36 pasmina koje je zabilježilo Nacionalno udruženje uzgajivača koza i ovaca (ASSONAPA). Raznolikost klime, zajedno sa istorijskim faktorima i tradicijom, doveli su do razvoja velikog broja populacija koza, koje su kasnije standardizovane u modernim rasama. Izdvojili smo tri rase koza koje daju najviše mlijeka.
Camosciata delle Alpi
Koza Camosciata delle Alpi, kako je zovu u Italiji ili alpska koza je sjajne boje, različitih smeđih nijansi, koje se mogu pohvaliti upečatljivom crnom prugom duž leđa i odgovarajućim crnim „čizmicama“.
Porijeklom su iz Švajcarske, a dobro se snalaze i u planinama i na ravnicama, sa dobrom izdržljivošću kako vrućina, tako i hladne klime.
Ova vrsta koze je odličan proizvođač mlijeka, koje je prirodno bogato proteinima i masnoćama, te je idealno za proizvodnju jogurta, kefira, sireva. Prosječan iznos mlijeka zrele koze sa laktacijom do 210 dana je između 550 – 720 litara.
U Italiji, Camosciata delle Alpi, se najviše gaji u alpskim regijama Italije i jedna je od autohtonih italijanskih pasmina koza, za koje rodoslovnu knjižicu vodi Associazione Nazionale della Pastorizia, italijansko nacionalno udruženje uzgajivača ovaca i koza, a italijanska matična knjiga aktivirana je 1973. godine.
Pročitajte: Mliječna rasa koza Murciana Granadina je odlična za proizvodnju sireva
Saanen ili Sanska koza
Saanen, odnosno Sanske koze su bela pasmina porijekom iz Saanen doline u Švajcarskoj, po kojoj su i dobile ime. Ove koze su stekle reputaciju velikih proizvođača mlijeka, zbog čega su naselile mnoge evropske i druge zemlje. U Italiji se gaji najviše u sjevernim krajevima, ali je prisutna i u drugim dijelovima zemlje.
Sanska koza je danas najpopularnija pasmina mliječnih koza na svijetu, a gaje se čak u 81 državi. Sanska rasa je svjetski rekorder po količini mlijeka. Rekordna mliječnost rase iznosi preko 2.500 litara mlijeka.
Sanska koza ima dosta prednosti u odnosu na druge raste, a najbitnije je da joj laktacija traje duže i da dnevno daje više mlijeka u odnosu na druge rase. Mliječnost iznosi 600-800 litara, a laktacija traje 280-300 dana.
Sanska koza je uglavnom bijele ili, rjeđe, krem boje, sa dlakom umjerene dužine. Može biti srednje krupne i krupne građe, sa prosječnom težinom oko 68 kg, dok jarčevi su teški i preko 90 kg. Koza najčešće ojari 2 jareta.
Koze Sarda
Koza Sarda je autohtona vrsta sa mediteranskog ostrva Sardinije. To je drevna pasmina na koju je imala uticaja malteška koza. Sarda rasa je verovatno nastala ukrštanjem različitih rasa (posebno sa malteškom kozom), koje su dovedene u Italiju. Gaji se širom ostrva Sardinija, a posebno u provincijama Kaljari i Nuoro i predstavlja još jednu od autohtonih italijanskih pasmina koza, čija je matična knjiga osnovana 1981. godine.
Koze Sarda pasmine imaju dvostruku namijenu. Osim što se uzgaja za proizvodnju mlijeka, uzgajaju se i za proizvodnju mesa.
Riječ je o kozama srednje veličine sa dugim vratom. Karakteristično za ovu rasu je duga dlaka, zbog čega izgledaju predivno. Obično su prljavo bijele boje, sa primjesima sive ili braon. I jarčevi i koze imaju rogove. Prosječna težina koze je oko 50 kg, a jarca 65 kilograma.
Pročitajte: Savjeti za efikasnu mužu koza
Koze Sarda su vrlo izdržljive i otporne životinje na bolesti, a odlične su za uzgoj u divljim ili polu-divljim uslovima. Dobro su prilagođene lokalnom okruženju ostrva Sardinije, brdima na kojima prevladavaju sušna tla i minimalni uslovi ispaše.
Koze pasmine Sarda su dobri mliječni proizvođači. Prinos mlijeka po laktaciji iznosi 173 – 237 litara. Prosječan period laktacije je oko 220 do 240 dana. Mlijeko u prosjeku sadrži oko 3,94 posto proteina, a koristi se za pravljenje različitih vrsta mliječnih proizvoda.
Dakle, tri italijanske omiljene rase koza koje daju najviše mlijeka i koje treba uzeti u obzir ukoliko želite da se bavite proizvodnjom kozijeg mlijeka ili njegovom preradom su:
- Camosciata delle Alpi, koja se gaji u alpskim regijama Italija,
- Saanen koza, koja se gaji na sjeveru Italije i
- Koze Sarda, koja se uzgaja na Siciliji, a gaji se i zbog mlijeka i zbog mesa.