Gljivica Botryosphaeria obtusa, prouzrokovač crne truleži, odnosno raka jabuke, ima širok arel rasprostranjenosti i sreće se u skoro svim klimatskim zonama.
Po načinu ishrane je izraziti saprofit i naseljava mrtvo tkivo mnogih biljnih vrsta. Međutim, parazitska aktivnost B. obtusa je uglavnom ograničena na jabuku, krušku i dunju. Patogen inficira plodove, lišće i drvenaste dijelove biljaka (grane i deblo), pa se zato javljaju tri vida simptoma: trulež plodova, pjegavost lišća i rak debla i grana jabuke.
U sjevernim dijelovima Evrope više se javlja na plodovima, a u južnim na granama i grančicama jabuke. U posljednje vrijeme, oboljenje sve više dobija na značaju zbog intenzivne rezidbe jabuke, gdje se ostvaruju povrede i rane kroz koje parazit prodire.
Prvi simptomi oboljenja na listu javljuju se na licu u vidu sitnih, mrkocrvenih pjega koje se vremenom uvećavaju i postaju okruglaste, prečnika tri do pet milimetara. Ivica pjege poprima mrkocrvenu, dok je središnji dio smeđe ili žućkasto smeđe boje. Poslije nekoliko nedjelja dolazi do daljeg povećanja pjega. S obzirom na to da se pjege ne šire ravnomjerno, postaju nepravilnog oblika i poprimaju karakterističan izgled „žabljeg oka”: ivica je mrkocrvene boje sa tamnosmeđom zonom koja okružuje žutosmeđi do sivi centralni dio. U sredini pega mogu se uočiti sitna, crna plodonosna tijela gljive (piknidi).
Na površini grana, grančica i debla javljaju se mrkocrvene pjege koje su malo ulegnute u odnosu na okolno zdravo tkivo. Ako se zaraza javi na mjestu orezivanja, po ivici presjeka takođe se javlja ulegnuće. Rak rane imaju tendenciju da se šire svake godine, i mogu da budu dugačke i po nekoliko desetina centimetara. Ivice starih rak rana su nešto izdignute, a kora unutar njihovog centralnog dijela je ispucala i svijetlije boje. Ovakav simptom nije karakterističan samo za B. obtusa te se ne može uzeti u ozbzir pri dijagnozi oboljenja. U okviru rak rana mogu se uočiti brojni piknidi.
Trulež ploda se obično javlja na donjem dijelu ploda, u predijelu čašice. Ulazna vrata za prodiranje patogena nastaju usled oštećenja epidermisa, bilo mehaničkim putem, gradom, niskim temperaturama ili ishranom insekata. Obično se na plodu nalazi jedna pjega, što nam pomaže u razlikovanju crne truleži od gorke truleži (Gleosporium fructigenum). U početku, zaraženi dio ploda poprima smeđu boju koja se ili ne menja sa napredovanjem oboljenja, ili postepeno prelazi u crnu boju. Sa širenjem truleži na plodu, često se javljaju koncentrične zone smeđe i crne boje. Zaraženo tkivo ploda postaje tvrdo i kožasto. Ponekad, trulež može da zahvati ceo plod koji se potom suši, smežura i mumificira. Na površini ploda, u okviru oboljelog tkiva, formiraju se piknidi sa askosporama.
Botryosphaeria obtusa prezimljava u vidu piknida (češće) i peritecija u raka ranama na granama ili stablu ili mumificiranim plodovima. Patogen može da naseli skoro svako mrtvo, drvenasto tkivo i često se nalazi u nekrotiranim biljnim dijelovima jabuke nastalim usljed zaraze bakterijom Erwinia amylovora. Na proljeće, iz piknida i peritecija se oslobađaju askospore i konidije. U vlažnim uslovima iz piknida u vidu uvijene niti curi želatinozna masa koja sadrži na hiljade spora. One se dalje raznose kišnim kapima, vjetrom i insektima do cvjetova, mladih plodova i rana na drvenastim dijelovima biljke. Zaražavanje lišća nastaje u vrijeme precvjetavanja kad dospjele konidije ili askospore klijaju (u roku od pet-šest sati) u prisustvu slobodne vode i prodiru kroz stome ili povrede. Simptomi na plodu ili drvenastim dijelovima nisu vidljivi nekoliko nedjelja od momenta infekcije. Zaraza ploda se ostvaruje tokom cvjetanja, ali simptomi nisu uočljivi sve do početka zrenja. Tokom vegetacione sezone zaraze se ostvaruju preko povreda.
U vrijeme berbe često dolazi do mehaničkih oštećenja plodova preko kojih B. obtusa može lako da ostvari infekciju. Ovakvi plodovi trule i propadaju tokom ili posle skladištenja, naročito ako se berba obavljala po vlažnom vremenu.
Jedna od mjera suzbijanja je izbor sorte. Iako ne postoji sorta jabuke otporna na B. obtusa, utvrđeno je da su neke sorte (Akane, Fudži) manje osetljive na prouzokovača crne truleži.
Pri podizanju novih zasada jabuke, koji su u neposrednoj blizini zapuštenih površina obraslih drvenastim biljkama, mora se posebno obratiti pažnja pri izboru u rasporedu sorti u voćnjaku.
Pravovremenom primjenom agrotehničkih i hemijskih mjera može se postići ekonomski zadovoljavajući nivo zaštite jabuke od Botryosphaeria obtusa. Programi zaštite jabuke koji se zasnivaju na izvođenju svih neophodnih mera u cilju smanjenja inokuluma predstavljaju osnovni način suzbijanja patogena. Tu spadaju:
– Pažljivo orezivanje i uklanjanje izumrlih drvenastih dijelova jabuke. Ove mjera je važna komponenta i kratkoročnih i dugoročnih programa zaštite
– Orezivanje i uklanjanje rak rana najmanje 40 cm ispod orezanog dijela. Orezani oboljeli drvenasti dijelovi moraju se ili zakopati ili spaliti
– Uklanjanje svih mumificiranih plodova
– Suzbijanje prouzrokovača bakteriozne plamenjače orezivanjem i uklanjanjem zaraženih drvenastih dijelova
U našim uslovima Botryosphaeria obtusa ne pravi ekonomski značajnije štete i uglavnom se suzbija u isto vrijeme i sa istim preparatima (na bazi neorganskih jedinjenja bakra, ditiokarbamta, ftalimida i hinona…) koji se koriste za suzbijanje Venturia inaequalis.
Izvor: AgroTv
PROČITAJTE:
Kako čuvati jabuke da dugo ostanu svježe – Ovaj savjet će vam dobro doći
Bolesti jabuke i kruške u skladištu
Kako da gajite stubaste jabuke?