Boginje i difterija su virusno, zarazno, kontagiozno oboljenje koje se manifestuje pojavom i razvojem formacija na koži i difteroidnim naslagama na sluznici gorjih dijelova respiratornog trakta.
U prvom slučaju radi se o kožnom obliku ili pravim boginjama, a u dragom o sluzokožnom obliku ili difteriji. Promjene na koži i sluznicama mogu da se pojave istovremeno, zbog čega se bolest i naziva boginje i difterija živine.
Uzročnik bolesti je virus boginja pernate živine koju izaziva DNK virus roda Avipoxvirus familije Poxviridae.
Postoje tri različita soja virusa: virus boginja kokošaka, virus boginja golubova i virus boginja kanarinaca. Svaki soj može da inficira veći broj ptičijih vrsta. Za boginje koje se u prirodnim uslovima javljaju kod kokošaka, ćuraka i druge domaće živine, smatra se da su izazvane virusom boginja kokošaka.
Virus pokazuje visoku rezistenciju u sasušenim krastama i, pod određenim uslovima, može da preživi 15 mjeseci. Uobičajeni dezinficijensi unište virus za oko 10 minuta. Najbolje djeluje 2% natrijum-hidroksid, a zatim 3% formalin i fenol. Temperatura od 50 stepeni inaktiviše virus za 30, a od 60 stepeni za 8 minuta.
Boginje i difterija su rasprostranjcne po cijelom svijetu. Pored kokošaka oboljevaju ćurke, golubovi, fazani, tetrebovi, prepelice, kanarinci, vrapci, a rijetko guske i plovke. Oboljevaju sve uzrasne kategorije.
Ćurke obično obole pri kraju tova ili kasnije, u vrijeme odgajivanja. Golubovi mogu da se inficiraju u gnijezdu, ali mnogo češće se inficiraju odrasli golubovi. Boginje su uslovna zaraza, za pojavljivanje i širenje joj pogoduju visoka vlaga, prenaseljenost, slaba ventilacija i loša ishrana. Bolesne, latentno inficirane i životinje u inkubaciji izlučuju virus iz promjena na koži, sluznicama – iscjetkom iz nosa kijanjem, iz očiju i pluća. Kokošiji tip virusa uzrokuje bolest i kod ćuraka, ali ne i kod golubova. Golubiji tip se javlja kod kokošaka i ćuraka, ali uzrokuje samo ograničene promjene i stvaranje solidnog imuniteta. Nije patogen za kanarinca, pasažom kroz kokoške ne mijenja svojstva. Kanarinčev soj virusa je patogen i za vrapca, dok za druge ptice nije, niti uzrokuje stvaranje imuniteta.
Kako se prenosi
Oboljenje može da se prenese direktnim i indirektnim kontaktom (posredstvom hrane, vode i kontaminiranih predmeta), kao i vektorima – čovjek, muve i brojne vrste komaraca, krpelji, buve i slično, koji mogu da budu nosioci infektivnog virusa mjesec dana ili duže, poslije hranjenja krvlju inficirane ptice. Prezdravjela živina nije nosioc uzročnika. Budući da se boginje obično šire sporo, cijelo jato se inficira za nekoliko mjeseci. Tok bolesti pojedinačno traje tri do pet nedjelja.
Pročitajte: Kokcidioza – Krvavi proliv kod živine
Virus kroz oštećenu kožu ili sluznicu ulazi u epitelne ćelije dovodeći do njihove proliferacije, a zatim distrofije. Virus dijelom ulazi i u krvotok dovodeći do viremije, ali bez izazivanja vidljivih promjena na unutrašnjim organima.
Bolest se širi neposrednim kontaktom, a manjim dijelom i preko respiratornih puteva. U širenju bolesti značajnu ulogu igraju i neke vrste insekata, pri čemu kao potpomažući faktori djeluju loši ambijentni uslovi.
Inkubacija kod pilića, ćurića i golubova traje četiri do osam dana, a kod kanarinaca četiri dana. Pojavom promjena na koži i sluznicama bolest postaje vidljiva i lako se dijagnostikuje.
Simptomi
Simptomi se manifestuju gubitkom apetita, potištenošću, seroznim iscjetkom iz nosa i konjunktiva i otežanim disanjem. U težim slučajevima akutnog toka, bolest traje nekoliko dana i završava uginućem. Lakši oblici traju dvije do četiri nedjelje i živina može da ozdravi. Akutni oblik može da pređe u hronični, uz izražen proliv, postepeno mršavljenje i egzitus. Zimi i uz komplikacije, bolest može da traje mjesecima. Klinički znaci bolesti isti su kod svih vrsta živine.
Boginje (ili kožni oblik) – Ispoljava se prvo na koži u vidu čvorića, čvorova, papula različite veličine sa lokalizacijom na kresti, podbradnjacinia, očnim kapcima, oko nosnih otvora, oko usta i na svim dijelovima kože koji su slabo obrasli perjem.
Kod kokošaka i drugih vrsta ptica čvorovi su različite veličine i to od veličine zrna sočiva, graška i manjeg lješnika, koji mogu i da konfluišu, egzulcerišu i pretvaraiu se u mrke kraste, stadium crustosum. Čvorovi oko nosnih otvora i oko usta dovode do otežanog disanja sa iscjetkom iz nosa. Čvorići i čvorovi na kapcima dovode do zatvaranja i slepljivanja očnih kapaka, ispod kojih se mogu nagomilati sirasto-žućkaste mase eksudata usljed čega su jedno ili obostrano nepravilno izbočeni.
Pročitajte: Oboljenja živine uslijed nedostatka vitamina (avitaminoza)
Difterija
Simptomi bolesti manifestuju se, kako je već rečeno, otežanim disanjem sa otvorenim kljunom zbog naslaga koje su ponekad veoma izražene na faringealno-larin-gealnoj sluznici i koje ponekad mogu da zatvore larings, dovodeći do gušenja (asphyxia). Promjene se sastoje od žućkastih, difteroidnih naslaga po jeziku, usnoj duplji, faringsu, laringsu, rjeđe u traheji i bronhijama. Promjene se nalaze i na sluznici digestivnog trakta. Uzrok uginuća kod difteroidne forme je asfiksija prouzrokovana opturacijom vazdušnih puteva difteroidnim naslagama u laringsu i traheji. Ove naslage su u vidu pseudomembrana koje podsjećaju na naslage kod difterije kod djece, pa otuda i potiče naziv ovoga oblika.
Mješoviti oblik
Mješoviti oblik – Istovremeno sa promjenama na koži, javljaju se i promjene na sluznicama. Okulonazalno oboljenje se javlja obično sa difteroidnom formom. Tada su, zbog egzantema, očni kapci skoro zatvoreni, izbočeni, a može da se razvije keratitis i panoftalmija. Iz nosnih otvora proces može da se proširi u suzni kanal i infraorbitalni sinus.
Pročitajte: Nadoknadite nedostatak minerala kod živine uz pomoć ovih dodataka ishrani
Dijagnoza bolesti je dosta jednostavna, jer su i kod jednog i kod dragog oblika makroskopski vidljive promjene veoma karakteristične, tako da ostavljaju veoma malo sumnje da se eveutualno radi o nekom drugom oboljenju.
U terapeutske svrhe mogu se upotrebljavati razne vrste antibiotika ali sa ograničenim efektom. Kao zaštitna mjera može se primjeniti monovalentna ili bivalentna vakcina, koja se aplikuje u kožu i kontroliše poslije nekoliko dana. Na mjestu aplikacije razvija se lokalno crvenilo i edem, a poslije izvjesnog vremena na tom mjestu se pojavljuje krasta čiji gornji dijelovi perutaju i otpadaju.
Izvor: „Bolesti živine“ (dr Dušan B. Orlić, dr Miloš Kapetanov), agrotv.net