Celer (Apium graveolens L.) je dvogodišnja zeljasta biljka iz porodice Apiaceae. Kod celera se gaje tri varijeteta: korijenasti celer (A. graveolens var. rapaceum), lisnati celer (A. graveolens var. secalinum) i celer rebraš (A. graveolens var. dulce). Za ishranu se koristi zadebljali korijen, list i zadebljale bijele lisne drške, a značaj ove povrtarske kulture ogleda se u visokom sadržaju proteina, masti, vitamina, te bogatstvu mineralnim materijama (kalcijum, kalijum, magnezijum, hlor).
Biološke osobine
Celer je po biološkim osobina sličan mrkvi, ali bolje podnosi niske temperature, i od -5°S. Klija na 3-4°S, dok je optimalna temperatura za rast i razvoj oko 20°S, uz relativnu vlažnost vazduha od 70-80% i vlagu zemljišta od 70% PVK. Usljed nedostatka vlage u zemljištu korijen puca i ogrubi, te je potrebno gajiti celer uz redovno zalivanje.
Sorte celera
Korijenasti celer ima zadebljali korijen pljosnate, okrugle i kruškaste forme, sa mnoštvom razvijenih žila u donjem dijelu, čija brojnost i razvijenost zavisi od načina proizvodnje. Ukoliko je proizvodnja iz rasada korijen ima veći broj žilica, koje su tanje i kraće, dok pri direktonoj sjetvi formira manji broj korijenovih žilica, koje su razvijenije i prodiru dublje u zemljište. Konzumni dio predstavlja razvijena srčika bijele boje, a razlikuju se tri kategorije krupnoće zadebljalog korijena, što je sortna odlika (sitan, srednje krupan i krupan). Konzistencija mesa treba da je sočna, a cijela biljka ima karakterističan miris i aromu, što potiče od specifičnih eteričnih ulja.
Lisnati celer formira razgranat i žiličast korijenov sistem, koji karakteriše mnogo tankih isprepletenih žilica, koje se uglavnom šire horizontalno u gornjem oraničnom sloju.
Pročitajte: Celer u plasteniku tokom zimskog perioda
Celer rebraš se odlikuje žiličastim korijenom, sa određenim brojem jačih žila, koje više idu u dubinu, a manje u širinu.
Tehnologija proizvodnje
Celer se gaji slično kao mrkva i peršun, s tim što celer zahtjeva zemljišta bogata organskom materijom, duboka, humusna i strukturna, sa pH oko 6,5. Na zemljištima siromašnim humusom, u jesen prije oranja potrebno je zaorati zgorjeli stajnjak u količini od 30-50 t/ha. Polovina fosfornih i kalijumovih đubriva se unosi u jesen, trećina fosfornih i kalijumovih đubriva i polovina azotnog pred sjetvu/sadnju, a ostatak u vidu prihranjivanja.
Celer se gaji u plodoredu, a dolazi na prvo mjesto ili na drugo poslije kultura koje su obilno đubrene organskim đubrivima. Celer je dobra predkultura jer ostavlja zemljište strukturno.
Obrada zemljišta je na dubini od 20-30 cm u jesen, dok se u proljeće obavlja predsjetvena priprema zemljišta. Kvalitetna obrada zemljišta omogućuje brzo nicanje i ukorijenjavanje pri gajenju celera iz rasada.
Celer može da se proizvodi direktonom sjetvom, ili iz rasada, što je češće. Sadnja se obavlja od polovine maja do polovine juna kada je zemljište toplo. Sadi se u fazi 5-8 listova i to u redove na rastojanje 40 h 25-30 cm. Celer rebraš se sadi na rastojanje u redu od 30-40 cm, a lisnati gušće na 12-25 cm. Pri proizvodnji direktno iz sjemena, sjetva se obavlja krajem marta i početkom aprila.
Pri gajenju celera, kao najvažnija agrotehnička mjera do zatvaranja redova, je međuredno kultiviranje, obavezno poslije prihranjivanja i zalivanja. U posljednjem okopavanju vrši se zagrtanje sve do lisnih drški što utiče na kvalitet korijena. Celer je biljka koja zahtjeva redovno zalivanje, jer u suprotnom, neravnomjerno navodnjavanje dovodi do obrazovanja drvenastih vlakana u zadebljalom korijenu, što smanjuje kvalitet i tržišnu vrijednost.
Prihranjivanje je neizostavna agrotehnička mjera u proizvodnji celera. Celer ima dugu vegetaciju i stvara veliku lisnu masu i zadebljali korijen, pa troši mnogo hraniva. Prvo prihranjivanje se obavlja u fazi 3-4 lista, odnosno poslije sadnje, a drugo ostatkom azotnog đubriva u fazi obrazovanja zadebljalog korijena. Dobro reaguje na folijarnu prihranu, naročito u fazi razvijene rozete, i to tečnim đubrivima bogatim mikroelementima. Suvišak azota dovodi do pojave šupljikavog korijena, a nedostatak kalijuma smanjuje otpornost prema bolestima.
Najčešće bolesti celera su krastavost korijena, pjegavost lista, trulež korijena. Potrebno je koristiti zdrav sadni materijal, i sprovesti sve preventivne mjere kako ne bi došlo do pojave bolesti.
Celer se za zimsku potrošnju vadi krajem oktobra, prije pojave jakih mrazeva. Celer rebraš se bere odsjecanjem listova, od polovine septembra do kasne jeseni, ostvarujući prinos od 15-20 t/ha. Kod korijenastog celera prvo se odsjecaju listovi, a zatim se vadi korijen, od početka oktobra do jačih mrazeva. Prinos korijena je 25-35 t/ha, a listova od 10-15 t/ha. Berba listova kod lisnatog celera se obavlja 2-3 puta u toku vegetacije, gdje je poslije svake kosidbe ili odsjecanja listova usjev potrebno prihraniti azotnim đubrivom i dobro zaliti. Prinos lista je oko 10-20 t/ha.