Tušt, lat. Portulaca oleracea L., poznat je još od antike. Poznavali su ga Stari Grci, ljekar Hipokrat i filozof Teofrast, a nije bio stran ni Starim Egipćanima.
Opisivali su ga starorimski liječnici kao biljku za liječenje, hranu i upotrebu u kozmetici. Na visokoj je cijeni bio kod drevnih Arapa koji su ga nazivali blagoslovljenim povrćem. Njihovi ljekari njime su tretirali bolesti jetre, bubrega, želuca i dijabetes. Kasnije su ga u Evropi kao korisnu biljku prvi prepoznali Francuzi i to tek u 17. st. Tušt se može uzgajati sjetvom. Postoje forme koje se koriste u dekorativne svrhe.
Rasprostiranje i stanište: Evroazija, tačnije zemlje s toplijom klimom. Nije razjašnjeno kako je vrsta dospjela na američki kontinent. Pridolazi po riječnim obalama, vrtovima, na poljima i oranicama. Raste na vlažnim mjestima. Uspijeva i na pjeskovitom tlu.
Tušt je jednogodišnja zeljasta biljka. Glatka stabljika crvenkaste boje koja se stere po tlu. Duljine je od 10 do 30 cm, rjeđe 40 cm. Lišće koje je niže smješteno je izmjenično raspoređeno, a ono koje je više je nasuprotno. Mesnato je, sjedeće, obrnuto jajastog oblika, tupih vrhova te crvenkastih rubova kod zrelih primjeraka. Cvat započinje u maju, a završava u septembru. Cvjetovi su sjedeći, maleni, žute boje. Dolaze po dva ili tri na mjestima grananja stabljike ili u pazušcima listova. Plod je jajolika ili kuglasta kapsula koja se otvara kada maleno, crno sjeme oblika bubrega sazrije.
Hemijski sastav: značajno je da tušt sadrži alfa-linolensku kiselinu (tip omega-3 masnih kiselina) u nekoliko puta većoj količini od špinata. Nadzemni dio sadrži šećere, bjelančevine, mikroelemente: bakar, željezo, cink, mangan i nikal; makroelemente: kalcijum, kalijum, magnezijum i natrijum; zatim organske kiseline, alkaloide, saponine i druge glikozide te noradrenalin. Sadrži i značajne količine vitamina: tokoferole (vitamin E), askorbinsku kiselinu (vitamin C), niacin ili nikotinsku kiselinu (B3 ), fi lokinon (K1 ), zatim pigment karoten te smolaste i sluzaste tvari. Sjeme sadrži masne kiseline kao što su linolna, oleinska, palmitinska i dr.
Ljekovitost: kada se konzumira, tušt umanjuje apetit i taži žeđ te povećava tonus organizma. Čuva organizam od izljeva krvi, bolesti srca uopšteno i snižava nivo lošeg holesterola u krvi. Nadzemni dio djeluje protivotrovno u slučaju zmijskog ugriza i ugriza insekata. Dokazano je da zeleni dijelovi i sjeme pomažu izbaciti nametnike iz organizma, jačaju srčani mišić i regulisanju krvni tlak.
Preporučuje se za poticanje mokrenja kod oboljenja jetre ili bubrega te u slučaju dizenterije kao prtivotrov. Infuzija od tušta potiče na mokrenje i djeluje protivupalno. Spravlja se na način da se jedna supena kašika prelije čašom uzavrele vode, zatim se ostavi odležati dva sata, pa se piju po dvije supene kašike tri do četiri puta tokom dana. U kineskoj narodnoj medicini se, osim za liječenje jetre, bubrega ili dizenterije te kod ujeda zmija otrovnica, koristi za tretiranje gonoreje i artritisa i kod uboda otrovnih pčela.
Jestivost: biljku treba sabrati prije cvjetanja jer kasnije lišće postaje pretvrdo za konzumaciju. Lišće i mlade narezane stabljike mogu se konzumirati sirovi ili kuvani, kao zamjena za povrće. Može se jesti kao salata, pire ili dodatak supi. Može se soliti ili marinirati za zimnicu, a mariniran se odlično slaže s mesnim jelima. Listovi imaju pomalo kiseo i pomalo slankast okus.
Pročitajte: Tri ukusne salate od tušta
Mjere opreza: ne bi trebalo konzumirati više od 200 g dnevno. Trebaju ga izbjegavati osobe koje imaju bubrežni kamenac.