Proizvodnja rasada ranog povrća u toplim lejama je široko zastupljena prvenstveno jer je reč o metodi koja je dostupna i malim i velikim povrtarima. Za yagrijavanje se koristi biološko izvor energije kao što su svjež (nezgoreli) stajnjak, slama i plijeva, a mogu i topla voda i električna energija. Članak smo posvetili pripremi tople leje sa stajnjakom.
Tople leje mogu biti ukopane ili nadzemne, jednostrane ili dvostrane. Nadzemne su lakše za rukovanje i jednostavnije. Ipak, njihov nedostatak u odnosu na ukopane je povećan utrošak stajnjaka za oko 30 odsto.
Klasična topla leja ima dužinu 4 metra i širinu 1,5 metar. Leju treba postaviti u pravcu istok-zapad, po dužini.
Elementi tople leje
Pokrivni deo za toplu leju, koji je napravljen od rama i drvenog okvira, zastakljen prozorskim staklima debljine 2 mm, veličine obično 150x100cm, a može se pokriti i plastičnom folijom jednoslojnom ili dvoslojnom (praktičnije je i jeftinije).
Ram uokviruje toplu leju i na njega se oslanjaju prozori. Ramovi se prave od dasaka širine 20-30 cm i debljine 3-4 cm, a za ukopane se mogu upotrijebiti oble gredice prečnika 12-15 cm. Veliku pažnju treba obratiti na položaj daske koja se postavlja sa sjeverne strane. Ona treba da bude nešto viša od daske koja se postavlja suprotno, sa južne strane, čime se obezbijeđuje oticanje kiše niz prozor i bolja osunčanost leje.
Pročitajte: Dezinfekcija supstrata za dobar uspjeh
Zemlja za tople leje je posebno pripremljena u smislu hranljivih materija, fizičkih svojstava, kao i dezinfekcije zemljišta, što sve zajedno pruža optimalne uslove za razvoj biljaka. Miješanje zemlje i dobro zgorelog stajnjaka vrši se u odnosu 1:1. U ovaj supstrat može da se doda i 10-15% pijeska.
Najvažniji element je, naravno, svjež stajnjak sa kojim se topla leja grije.
Priprema stajnjaka za grijanje leje
Pripremanje stajnjaka za yagrijavanje tople leje počinje desetak dana pred podizanje tople leje i to tako što se stajnjak slaže u formu za zagrevanje pored mjesta gde će biti tople leje. Tom prilikom se miješa sa slamom i plijevom u odnosu 1:1 i ako je suv povremeno se kvasi toplom vodom.
Poslijee nekoliko dana gomila se upali i počne jako da se puši. Takav stajnjak se slaže u trap ili se koristi za površinske leje.
Ovako napravljena mješavina dugo zgorijeva, odnosno griju leju, jer sadrži mnogo celuloze iz slame, tako da se eliminiše nedostatak kratkog trajanja zgorevanja i grijanja goveđeg stajnjaka. Na ovaj način produžava se vrijeme grijajanja sa 32 na 60 dana, računajući 15 °C kao donju granicu potrebne toplote u supstratu.
Postupak punjenja tople leje
Na samoj površini zemlje (ili na dnu trapa, ako je leja ukopana) ređa se kukuruzovina ili neki drugi biljni materijal u tankom sloju, koji će služiti za odvođenje viška vode i da se ne gubi toplota.
Preko ovog sloja ređa se stajnjak. Slaganje stajnjaka u leji vrši se u ravnomjernom sloju potrebne debljine (obično 50-70 cm), poslije čega se gaženjem sabija. Debljina sloja stajnjaka zavisi od toga kakva je klima u određenom periodu, da li se leja podiže u toku zime ili ranog proleća i koliko će dugo biljke biti u njoj. Sloj stajnjaka koji služi za grijejanje mora da bude za 50 santimetara duži i širi od rama leje, kako bi se obezbijedilo dobro grejanje ivičnih dijelova leje.
Sledeći korak je rasturanje gašenog ili negašenog kreča po površini da bi se povećala bazičnost, odnosno smanjila kiselost sredine, te se pečurke u leji sa rasadom neće pojaviti.
Preko složenog stajnjaka postavlja se ram, nasipa se zemlja, obavlja sjetva i sve zatvara.
Najvažnija preventivna mjera za zdrav rasad je redovno provetravanje toplih leja, kako ne bi došlo do pojave parazita koji izazivaju polijeganje rasada.
Izvor: Dipl.ing Gordana Rehak, PSSS Šabac