Biljka koja je živelja pre 47 miliona godina na teritoriji današnje Jute ne liči ni na jedan organizam koji danas živi na planeti Zemlji.
Novootkriveni fosili otkrivaju da vrsta koja je prvi put pronađena 1969. nije član porodice ženšena, kao što su naučnici u početku spekulisali. Umjesto toga, cijela porodica novoimenovanog othniophiton elongatum je izumrla, što sugeriše da je istorija cvijetnih biljaka komplikovanija nego što smo mislili.
Uzorci othniophiton elongatum prvo su iskopani na lokaciji Grin River u Juti, posebno bogatog fosilnog korita koji datira iz perioda eocena. Uopšteno govoreći, paleobotaničari pretpostavljaju da svi biljni fosili koji datiraju s početka kenozoika pre 65 miliona godina moraju biti povezani sa biljkama koje su danas žive, a othniophiton elongatum nije bio izuzetak.
Paleobotaničar koji je prvobitno proučavao otkrivene fosile, Hari Mekginti nazvao ga je oreopanax elongatum – stavljajući ga u rod žbunja „pod kišobranom“ porodice biljaka koja uključuje ženšen, anđeliku i bršljan. Nakon pomnog proučavanja listova, naučnici su pomislili da su to možda složeni listovi, sastavljeni od mnogo manjih listova, poput nekih biljaka iz porodice ženšen. Oreopanax kalapensis je jedan primjer.
Svi ti nalazi i grupisanje su uvažavani dok nije otkriven još jedan set fosila biljaka starih 47 miliona godina. Imao je listove baš kao i fosili iz 1969. ali to nije bilo sve.
„Na novim fosilima se vidi da ima grančicu sa pričvršćenim plodovima i listovima. Obično su odvojeni“, objašnjava paleobotaničar Stiven Mančester iz Prirodnjačkog muzeja Floride.
Mančester i njegove kolege su pokušali da nauče više o oreopanak elongatum-u. Ali što su više analizirali novootkrivene fosile, sve su više shvatali da ta eocenska biljka nema ništa zajedničko sa rodom oreopanax, ili porodicom araliaceae kojoj pripada.
Listovi, direktno pričvršćeni za grančicu, bili su prvi trag. To nisu bili složeni listovi, kako se u početku mislilo, još šezdesetih godina prošlog vijeka. A gledajući bobice, biljka je naučnicima postala još zbunjujuća. Istraživači su otkrili da čudan skup karakteristika prikazanih fosilom uopšte nije odgovarao ni jednoj jedinoj cvijetnoj biljci.
Čudni muški reproduktivni sistem
Proboj u saznanju je stigao sa novom laboratorijom i mikroskopima koji su postavljeni prostorije Prirodnjačkog muzeja. To je omogućilo istraživačima da ispituju biljku mnogo detaljnije.
Mogli su da pogledaju i unutar bobica, da vide sjeme biljke i da razdvoje sitne dijelove cvjetova. Jedno od najčudnijih zapažanja Mančestera i njegovih kolega bilo je to da prašnici biljke – muški deo reproduktivnog sistema – nisu otpali dok su se bobice razvijale.
„Obično ne očekujemo da ćemo to vidjeti sačuvano u ovim vrstama fosila, ali možda smo to prevideli jer naša oprema nije pokupila takav topografski reljef“, kaže Mančester.
„Pravilo je da prašnici otpadaju kako se plod razvija. A ova biljka izgleda neobično po tome što zadržava prašnike i u vreme kada ima zrele plodove sa sjemenkama koje su spremne da se rasprše. To nismo vidjeli ni u čemu savremenom u biljnom svijetu“, rekli su istraživači.
Sledeći korak je bio pokušaj da se ova, kako su je nazvali „vanzemanjska biljka“ uporedi sa biljkama iz kenozoika, takođe na fosilnom zapisu. Međutim, jednostavno nije bilo poznatih biljaka dovoljno sličnih biljci čiji su fosil proučavali.
Čak i tamo gde su se mogle naći sličnosti sa drugim biljkama, bilo je previše razlika da bi se napravila ozbiljna veza.
„Mi ne znamo gde se ova biljka nalazi u odnosu na druge biljke u njihovom carstvu, redovima, porodicama…. Najsličniji je redu cariophillales, ali ima previše razlika”, navode naučnici.
Istraživači su preimenovali izumrlu biljku u othniophitum elongatum – što prevedeno sa grčkog znači „izdužena vanzemaljska biljka“ – i zaključili su da verovatno pripada porodici biljaka koje više ne postoje na Zemlji.
To znači da paleobotaničari imaju novu oblast za proučavanje – kako su se biljke diverzifikovale, prilagodile i promenile i, možda, koje strategije su bile manje ili više efikasne u preživljavanju tokom miliona godina sveta koji se menja.
Istraživanje je objavljeno u časopisu Annals of Botanics.
Izvor: rts.rs