Živinarska proizvodnja je jedna od grana stočarske proizvodnje koja je u poslednjih nekoliko decenija doživjela najveći napredak. Unapređenje ove proizvodnje nastalo je najviše zahvaljujući selekciji i uzgoju genetski visokoproduktivnih sojeva i hibrida, ali i zahvaljujući novim saznanjima i tehnologijama iz oblasti ishrane, držanja i zdravstvene zaštite ovih vrsta životinja.
U poređenju sa ostalim nepreživarima, probavni trakt živine je dosta drugačiji i relativno je kratak u odnosu na dužinu tijela, tako da se hrana u njemu veoma kratko zadržava, svega oko 12 časova. Ishrana živine zasniva se na visokosvarljivoj koncentrovanoj hrani jer je aktivnost mikroorganizama u njihovom probavnom traktu minimalna, ali su zato troškovi ishrane dosta visoki i iznose od 60-65%.
Brojleri su mladi pilići koji sa 5-7 nedjelja postižu tjelesnu masu oko 2kg, kada se kolju i na tržište isporučuju u obliku polutki, trupova i raznih dijelova kao što su: bataci, karabataci, grudi, krilca i dr.
Kod spravljanja obroka za tovne piliće treba voditi računa da se zadovolje potrebe u energiji, proteinima, aminokiselinama, masnim kiselinama, vitaminima, mineralnim materijama, kao i odnosu energije i aminokiselina. Prilikom izbora hraniva mora se dobro poznavati njihov hemijski sastav, kao i svarljivost svakog hraniva. Hraniva se mogu podijeliti na energetska, proteinska, mineralna, premikse i ostale dodatke.
Pročitajte: Kalcijum, fosfor i vitamin D su neophodni za pravilan rast brojlera
Primarno energetsko hranivo u ishrani tovnih pilića je kukuruz koji se u sastav koncentrovane smjese dodaje oko 60%. Sadrži 7-9% proteina niske biološke vrijednosti, ali je lako svarljiv. Ječam ima za oko 10% manju energetsku vrijednost od kukuruza i oko 10-12% više proteina, takođe niske biološke vrijednosti i daje se u količinama od 5-10%. Prije upotrebe u ishrani tovnih pilića, ječmu je neophodno odstraniti osje. Zob sadrži dosta sirove celuloze, pa zbog toga nije pogodna za ishranu tovnih pilića i u smejese se dodaje najviše do 10%. Pšenica je žitarica koja se manje koristi u ishrani domaćih životinja a više u ishrani ljudi. Ima najviše proteina od svih žitarica (10-15%), koji su bolje biološke vrijednosti i najčešće se koristi u kombinaciji sa kukuruzom. Takođe, da bi se zadovoljile energetske potrebe tovnih pilića, u obroke se dodaju biljna ulja (najčešće suncokretovo i sojino) ili životinjske masti, ali u količinama ne većim od 10%.
Pročitajte: Uzgoj pataka – Korisni savjeti
Od proteinskih hraniva biljnog porijekla, najčešće se koriste sojini derivati: punomasni sojin griz, ekstrudirani punomasni griz, kao i sojine sačme i pogače. Sojina sačma sadrži do 50% proteina i ona je poslije kukuruza najzastupljenije hranivo u smjesama, a u obroke se može dodavati do 40%. Prije upotrebe u ishrani tovnih pilića, soja se mora termički obraditi jer sadrži antinutritivnu materiju-tripsin inhibitor, koji se neutrališe visokim temperaturama. Suncokretova sačma ima 30-40% proteina i ima više aminokiseline metionina, a manje lizina nego sojina sačma, pa je najbolje koristiti u kombinaciji ove dvije sačme. Dodaje se u manjim količinama jer pilići ne podnose visok sadržaj sirove celuloze, s obzirom da se na tržištu uglavnom može naći suncokretova sačma sa djelimično oljuštenim sjemenom.
Od ostalih proteinskih hraniva biljnog porijekla, najčešće se koriste: stočni grašak, bob, lupina, a u smjese se može dodati i dehidrirano lucerkino brašno, najviše do 5%. Od proteinskih hraniva životinjskog porijekla, u ishrani tovnih pilića najviše se koristi riblje brašno, koje sadrži od 60-70% sirovog proteina, dobre biološke vrijednosti. Osim što sadrži esencijalne aminokiseline, riblje brašno sadrži i mineralne materije: Ca, P, Mn, Fe i J, vitamine B kompleksa, kao i dosta soli. Riblje brašno ima i svoje nedostatke: skupo je, ima neprijatan miris koji prenosi na meso, podložno je kvarenju i može biti zaraženo salmonelom. Zbog neprijatnog mirisa mora se potpuno isključiti iz poslednje faze tova.
Pročitajte: Savjeti za uspiješan početak gajenja plića – Temperatura, ishrana, osvijetljenost
Mesno i mesno-koštano brašno imaju visok sadržaj proteina, dobrog aminokiselinskog sastava, ali se dosta rijetko koriste u smjesama. U poslednje vrijeme nerijetko se se potpuno izostavljaju hraniva životinjskog porijekla iz smjesa, a aminokiseline se nadoknađuju dodavanjem sintetskih aminokiselina.
Od mineralnih hraniva u ishrani tovnih pilića najviše se koriste: stočna kreda, monokalcijum fosfat, dikalcijum fosfat i trikalcijum fosfat. U koncentrovana hraniva obavezno se dodaje i stočna so (NaCl) od 0,25-0,30%. Mikroelementi: gvožđe, mangan, kobalt, bakar, cink, selen, jod i vitamini (A, D, E i K, vitamini B kompleksa, vitamin C) ulaze u sastav premiksa, koji se uglavnom dodaje samo 1% u smjese. U premikse još ulaze: antioksidansi, antibiotici, koksidiotik i biljni nosač. Ishrana tovnih pilića se može organizovati u dvije ili tri faze.