Kalemljenje vinove loze

Vinova loza se može razmnožavati generativno i vegetativno.

Generativno razmnožavanje vinove loze primjenjuje se samo u naučne svrhe u cilju dobijanja novih sorti. Za potrebe prakse vinova loza se razmnožava vegetativno jer se ovim načinom razmnožavanja iz pupoljka osobine sorte vjerno prenose na potomstvo.

Načini vegetativnog razmnožavanja su: razmnožavanje reznicama, položenicama i kalemljenjem.

Kalemljenje vinove loze je radnja kojom se živi dio jednog čokota sa pupoljkom spaja sa živim dijelom drugog čokota, koji već ima ili će imati korijen. Ovako spojeni dijelovi čokota u jedno nazivaju se kalem. Donji dio kalema naziva se podloga – hipobiont, a gornji dio plemka – epibiont.

Načini kalemljenja:

• Kalemljenje na zrelo (podloga i plemka iste debljine)
  1. Kalemljenje u procjep
  2. Englesko spajanje na jezičak
  3. Kalemljenje na spavajući pupoljak

• Kalemljenje na zrelo (podloga deblja od plemke)
  1. Kalemljenje u poluprocjep
  2. Kalemljenje pod koru

• Kalemljenje na zeleno (podloga i plemka iste debljine)
  1. Prosto spajanje
  2. Kalemljenje u procjep
  3. Kalemljenje na budni pupoljak

Kada je u pitanju vrijeme, kalemljenje se može izvoditi u toku zima-proljeće, proljeće-ljeto ili ljeto-jesen. Kada je u pitanju mjesto izvođenja kalemljenja, može se izvoditi na stalnom mjestu-vinogradu, rastilu ili prporištu (otvoreni prostor) ili u kalemarnici (zatvoreni prostor). Kada je u pitanju materijal sa kojim se radi, kalemljenje može biti na zrelo, na zeleno ili zrelo na zeleno. S obzirom na način na koji se izvodi kalemljenje može biti ručno ili mašinsko.

Kalemljenje loze u procjep (na zrelo)

Kalemljenje se vrši u vinogradu na jednogodišnju ili dvogodišnju podlogu. U proljeće kada okca nabubre stablo se presiječe makazama na oko 3 cm ispod površine zemlje. Sačeka se 10 do 15 dana da se završi fenofaza suzenja kako se plemka ne bi ugušila u soku. Presjek na podlozi se zatim zagladi oštrim nožem i načini procjep dužine 3 do 4 cm. Plemka se priprema zasjecanjem bez pravljenja ramena, zasjecanjem i pravljenjem ramena ili zasjecanjem i pravljenjem kosih ramena. Kod ovog načina kalemljenja potrebno je da zemljište u proljeće ne bude preterano vlažno i da je dovoljno toplo.

Poslije ubacivanja plemke u procjep, plemka se vezuje i pravi se humka kojoj se mora održavati mrvičasta struktura tokom vegetacije.

Englesko spajanje na jezičak

Ovo kalemljenje se izvodi u periodu mart-april, a podešava se tako da okalemljene reznice budu u zagrejanoj prostoriji-stratifikali, u periodu najintenzivnijeg stvaranja kalusa, prema vrsti i sorti loze.

Reznice loznih podloga izvađene iz trapa potapaju se oko 3 dana u bazene sa tekućom vodom da bi nadoknadile izgubljenu vodu i postale pogodnije za kalemljenje. Sa reznica se skidaju sva okca, a ispod donjeg okca pravi se rez na 2-3 mm.

Reznice plemenite loze potapaju se u vodu na oko 24 sata prije kalemljenja. Plemka za kalemljenje priprema se tako što se iznad okca ostavi dio članka (internodija) dužine 1 cm. Presjek mora biti blago kos sa suprotne strane okca. Ispod okca ostavi se dio članka do sljedećeg kosog reza.

Poslije pripreme reznice podloge i plemke za kalemljenje kalemar uzima reznicu podloge i na njoj sa strane gdje je bilo okce pravi kosi rez čiji je presek 1,5 puta duži od prečnika reznice. Na gornjoj trećini kosog presjeka reznice pravi se jezičak idući nožem do osnove presjeka vodeći računa da ne vrši cijepanje. Na plemci sa strane okca pravi se identičan zahvat poslije čega se vrši uklapanje jezičaka.

Srastanje-kalusiranje spojenog mjesta vrši se u zagrijanoj prostoriji-stratifikali, a obrazovanje korena-ukorenjavanje u prporištu.

Kod ovog načina kalemljenja nisu potrebni ni kalem vosak ni vezivo.

Kalemljenje loze na spavajući pupoljak

Ovo kalemljenje se obavlja u toku avgusta ili septembra na podlogu zasađenu u proljeće.

Pupoljci za kalemljenje spavajućim pupoljkom uzimaju se sa dugih i umereno debelih lastara, jer na takvim lastarima ima najviše dobro razvijenih pupoljaka. Prije kalemljenja lastarima se odsijeca donji dio na kojem su pupoljci slabo razvijeni i vršni dio na kojem su nedovoljno zreli.

Podloga ne treba da bude starija od jedne godine, jer je kod starijih podloga prijem slabiji. Nisu poželjne podloge koje su na mjestu kalemljenja tanje od 5 ili deblje od 12 mm. Za kalemljenje na spavajući pupoljak najpogodnije su podloge debljine od 6−8 mm.

Kalemljenje se sprovodi tako što se plemka umeće pod koru podloge, a zatim pričvršćuje vezivom. Neposredno iznad površine zemlje (10-15 cm) kalemarskim nožem izreže se dio podloge, zatim se napravi uzdužni i poprečni presjek na kori podloge u obliku slova T. Zatim se dio plemke sa pupoljkom stavi na pripremljeno mjesto i veže.

Kalemljenje loze u poluprocjep

Kalemljenje na zrelo u poluprocjep je slično kalemljenju u procjep. Na podlozi koja je deblja od plemke umjesto da se pravi procjep skroz preko srži, pravi se samo sa jedne strane do srži, a plemka se zasječe u vidu sečiva od noža.

Kalemljenje loze pod koru

Ovaj način kalemljenja loze na zrelo primjenjuje se kada je podloga deblja od plemke. Kalemljenje se vrši u proljeće od kretanja sokova u podlozi do oko polovine aprila. Podloga se na željenoj visini prekrati i presjek zaravna oštrim nožem. Nakon toga kora se zasječe vertikalno prema dole u dužini od 3 cm. Plemka se priprema tako što se zasiječe pravljenjem kosog reza preko internodije (članka). Plemka se poslije umetanja pod koru veže, a presjek podloge premaže voskom.

Kalemljenje loze prostim spajanjem na zeleno

Najpogodniji termin za ovaj način kalemljenja, kada su podloga i plemka iste debljine, je u vrijeme intenzivnog porasta loze od 15. maja do 15. juna.

Podloga je dobra za kalemljenje kada više nije zeljasta već otvrdne toliko da se prstima ne može zgnječiti i da se na njenom presjeku vidi još zelena srž sa jasnim prstenom drvenih slojeva oko nje. Lastari su pogodni za kalemljenje kad im internodije dobiju izvesnu elastičnost i pri savijanju se ne lome.

Podloga se prije kalemljenja priprema tako što se na jedan dan prije kalemljenja vrh lastara prekrati na 10 cm iznad mjesta kalemljenja, ukloni se lišće, zaperci, vitice i pupoljci. Sa lastara koji su uzeti kao plemke treba ukloniti svo lišće do sredine peteljke, zaperke, vitice i vrhove. Plemke je najbolje uzimati neposredno pred kalemljenje.

Visina kalemljenja je oko 10-80 cm. Kod ovog načina kalemljenja postoje dva načina: kalemljenje pravljenjem kosog reza preko internodije (češći slučaj) ili kalemljenje pravljenjem kosog reza preko nodusa. Za vezivanje spojenog mjesta koristi se gumena traka. Pola sata poslije kalemljenja može se približno ocijeniti da li će se kalem primiti jer se na vrhu okalemljenog lastara pojavi kap soka.

Kalemljenje loze u procjep (na zeleno)

Ovo je najrasprostranjeniji način kalemljenja na zeleno u mnogim zemljama kada su podloga i plemka iste debljine. Vrijeme kalemljenja i način pripreme podloge su isti kao i za prosto spajanje na zeleno.

Na pogodnom dijelu lastar podloge se prekrati preko internodije na oko 2-3 cm iznad kolenca. Zatim se pravi procjep do kolenca, a dijafragma se ne smije povrediti. Poslije toga se uzima plemka iste debljine sa jednim okcem pa se ispod kolenca sa leđne i trbušne strane zasiječe u dužini 2-3 cm. U načinjeni procjep podloge smiješta se plemka tako da se dodiruje sa donjim dijlom procjepa odnosno ivicom dijafragme. Potom se spojeno mjesto vezuje gumicom počevši od gornjeg kraja na dole, tako da se kraj veziva pričvrsti na kolencu ili ispod njega.

Kalemljenje na budni pupoljak

Ovaj način kalemljenja na zeleno je veću primjenu našao u voćarstvu nego u vinogradarstvu.

Vrijeme ovog načina kalemljenja na zeleno počinje polovinom juna u vrijeme kada se kora lako odvaja od drveta. Podloga se priprema tako što se uklanjaju listovi i zaperci sa lastara čija je dužina 40-60 cm. Iznad mjesta kalemljenja ostavlja se jedno kolence sa listom i na oko 2 cm iznad obavi se prekraćivanje. Tehnika se sastoji u tome što se kora u gornjoj trećini podloge internodije zaseče u obliku slova T.