Uvijek treba da motrite na šestvelikih boelsti pčela. Neke su rijetke i možda se nikada nećete susresti s njima. Neke su sasvim uobičajene (kao što su nozemoza i krečno leglo) i veoma je bitno da znate šta da uradite ako vam pokucaju nav rata.
Neke, kao što je trulež legla, veoma su ozbiljne i morate znati kako da ih prepoznate i kako da se izborite s njima.
Kad god pregledate pčele, tražićete dvije stvari: znake prisustva matice (tražićete jaja) i znake zdravstvenih problema (tražićete simptome koje opisujem u nastavku).
Američka trulež legala
Počećemo od najgore od svih. Američka trulež legla (američka kuga ili trulež poklopljenog legla) gadna je bakterijska bolest koja napada larve I lutke. Ova ozbiljna pretnja je veoma zarazna za pčele (ne za ljude), a ako se ostavi bez kontrole, sigurno će ubiti cijelo društvo. To je najužasnija bolest pčela.
Neki od simptoma su:
- Inficirane larve mijenjaju boju iz zdrave bisernobijele u bež ili tamnobraon i umiru nakon poklapanja.
- Poklopčići na mrtvom leglu su ulegnuti (konkavni) i često su šupljikavi.
- Poklopljeno leglo više nije kompaktno raspoređeno u saću, već je rasuto i sporadično. Takav raspored podsjeća na pogodak iz sačmarice.
- Površina poklopaca može delovati vlažno ili masno.
Ako vidite navedene znake, potvrdite da li je u pitanju trulež tako što ćete gurnuti čačkalicu ili šibicu u ćeliju s mrtvim leglom, promiješati i onda polako izvući čačkalicu. Pogledajte materijal koji ste čačkalicom izvukli iz ćelije. Leglo koje je uginulo od američke truleži biće končasto i rastezaće se oko pola centimetra (kao da razvlačite karamelu), a onda se privući kao gu mica (pogledajte strane u boji). Taj test može da potvrdi američku trulež legala. Takođe, pogledajte pažljivo mrtve lutke. Nekima će štrčati jezičci pod pravim uglom u odnosu na zid ćelije. Možda ćete primijetiti I prepoznatljiv miris vezan za ovu bolest. Većina ljudi ga opisuje kao nprijatan smrad (kao stolarsko tutkalo). Ako sumnjate na loš miris I ako vam se taj miris zadrži u nosu nakon odlaska od košnice, vase pčele možda imaju amerčku trulež legal.
Evropska trulež legal
Evropska trulež legla je bakterijska bolest larvi. Za razliku od američke truleži, larve inficirane evropskom truleži uginuće pre poklapanja.
Simptomi evropske truleži legla su sledeći:
- Veoma raštrkano leglo (mnogo rasutih praznih ćelija između pokloplje- nih legla). Takav raspored liči na pogodak sačmom.
- Inficirane larve su uvrnute na dnu svojih ćelija kao obrnuti vadičep.
- Larve su ili svijetlobež ili braon boje i imaju gladak, ,,istopljen” izgled. Sjećate se da normalne, zdrave larve treba da se sijaju i da budu bijele.
- Kada je u pitanju evropska trulež, gotovo sve larve umiru u svojim ćelijama prije nego što budu poklopljene. Zahvaljujući tome, lako ćete vidjeti larve pogrešne boje.
- Poklopljene ćelije bi mogle biti ulegnute i šupljikave, ali test čačkalicom neće za rezultat imati prepoznatljivo razvlačenje koje je opisano za američku trulež.
- Može se osetiti kiseo miris (ali ne tako loš kao kod američke truleži).
Evo najboljeg načina pregledanja okvira kako bi se otkrile uginule larve. Uhvatite okvir za krajeve satonoše. Stanite tako da vam sunce bude iza leđa i da sija preko vašeg ramena na ćelije. Okvir treba da bude postavljen pod oštrim uglom tako da gledate pravo dno ćelije. Većina novih pčelara pod „dnom” podrazumijeva srednju pregradu saća. Nije tako. Pravo dno ćelije je njen donji zid (zid koji je najbliži podnjači kada okvir visi u košnici).
Pošto bakterija koja izaziva evropsku trulež ne formira otporne spore, ova bolest nije toliko opasna kao američka trulež. Društva sa evropskom truleži ponekad se sama oporave nakon što počne dobar dotok nektara. Iako je ozbiljna, evropska trulež nije toliko katastrofalna kao američka i može se uspješno spriječiti ili izliječiti.
Nozemoza
Nozemoza, uobičajena bolest izazvana mikroorganizmima koji napadaju crijevni trakt odraslih pčela, liči na dizenteriju kod ljudi. Može da oslabi košnicu i smanji proizvodnju meda za 40 do 50 procenata. Može i potpuno da zbriše pčelinje društvo. Najčešća je u proljeće, nakon što su pčele tokom zime bile zatvorene u košnici. Problem je u tome što, kada simptomi postanu vidljivi, bolest je uznapredovala toliko da ju je teško ili nemoguće izlečiti.
Simptomi nozemoze su:
- U proleće, inficirana društva polako rastu, a ponekad uopšte i ne rastu.
- Pčele djeluju slabo i mogu drhtati i besciljno puziti ispred košnice.
- Košnice su karakteristično tačkaste, išarane izmetom boje senfa.
Nozemozu možete spriječiti tako što ćete za košnicu odabrati mjesto sa dobrim strujanjem vazduha i obližnjim izvorom svježe, čiste vode. Izbjegavajte vlažne, hladne uslove koji podstiču nozemozu. Obezbijedite za košnice osunčano mjesto ili šareni hlad. Pravljenje gornjeg ulaza za pčele poboljšaće provjetravanje tokom zime i sprječava nozemozu. Kupite pčele i maticu od pouzdanog prodavca.
Krečno leglo
Krečno leglo je uobičajena gljivična bolest koja napada larve pčele. Krečno leglo najčešće izbija tokom vlažnih uslova u rano proleće. To je sasvim uobičajena i obično ne toliko ozbiljna bolest. Inficirane larve postaju krečnobijele, tvrde, a mogu i da pocrne. Možda nećete ni znati da su pčele bolesne sve dok ne uočite kredaste leševe na „tremu” košnice. Radilice na grobarskoj” dužnosti trude se da izbace krečno leglo što brže mogu, često ispuštajući svoj teški teret na ulaz ili na zemlju ispred košnice.
Često se ova bolest pogrešno dijagnostikuje jer ju je lako pomiješati sa ohlađenim leglom. Kod oba problema vidjećete leševe na ulazu u košnicu, ali kada je u pitanju krečno leglo, tijela su tvrda i bijela kao kreda (ne mekana i providna kao kod ohlađenog legla).
Za krečno leglo nije potreban medicinski tretman. Vaše društvo bi trebalo samo da se oporavi. Ali možete mu pomoći tako što ćete ukloniti mumificirana tijela sa leta i sa zemlje oko košnice. Pored toga, obično će se na jednom okviru nalaziti najveći dio krečnog legla. Izvadite taj okvir iz košnice i zamijenite ga novim okvirom i novom osnovom. Time smanjujete pčelama trud oko čišćenja. Pored toga, mogli biste zamijeniti maticu novom koju ćete naručiti od svog dobavljača.
Uz vašu pomoć, širenje gljivica će se brzo zaustaviti.
Mješinasto leglo
Mješinasto leglo je virusna bolest legla slična prehladi. Ona se ne smatra ozbiljnom prijetnjom za društvo. Inficirane larve postaju žute i na kraju tamno-braon. Lako se uklanjaju iz ćelija jer izgledaju kao da se nalaze u vrećicama napunjenim vodom. Sad znate otkud ime.
Za mješinasto leglo nema preporučenog medicinskog tretmana. Ipak, trajanje bolesti možete skratiti tako što ćete pincetom izvući vrećice. Sve ostalo prepustite pčelama.
Dajte sve od sebe da smanjite pčelama uzroke stresa (grinje, loše provjetravanje, prenaseljenost košnice.) Obavezno ih hranite šećernim sirupom i zamjenom za polen u proljeće I šećernim sirupom u jesen.
Kameno leglo
Kameno leglo je gljivična bolest koja napada larve i lutke. Retka je i često se ne prmijećuje. Ova bolest izaziva mumifikaciju legla. Mumije su tvrde I pune (nisu sunđeraste i kredaste kao kod krečnog legla). Leglo bi moglo biti i pokriveno praškastim zelenim gljivicama.
Za kameno leglo nema preporučenog medicinskog tretmana. U većini slučajeva, radilice će ukloniti uginulo leglo i društvo će se samo oporaviti. Možete im pomoći tako što ćete izvući okvire koji su velikim dijelom pogođeni bolešću
Ako imate više košnica, dobro razmislite prije nego što stresete pčele na zemlju i izložite problemu druge, zdrave pčele.
Literatura: Pčelarstvo za neupoćene – Howland Blackiston