Paralelno sa prelaskom na savremenu i intezivnu voćarsku proizvodnju, kada se u proizvodnju uveo novi uzgojni oblik – vitko vreteno, i potiskivanjem do tada primenjivanih uzgojnih oblika, javlja se potreba za što kvalitetnijim sadnim materijalom koji će zadovoljiti osnovne zahtjeve savremenog voćarstva, a to su rano stupanje u rodnost, visoki prinosi i dobri kvalitetni plodova.
Takve zahtjeve može da zadovolji jedino sadnica sa formiranim grančicama, koje će u kratkom roku formirati krunu i već u drugoj godini od zasnivanja zasada dati značajan prinos. Proizvodnja jednogodišnjih sadnica sa krunom formiranom od prevremenih grančica počela je u Holandiji paralelno sa pojavom vitkog vretena, a ubrzo je krenula i proizvodnja dvogodišnjih sadnica sa formiranom inicijalnom krunom nazvanih knip sadnica.
Naziv knip sadnica potiče od holandske reči “knip”, što u prevodu znači isjeći, a označava tehnološki postupak prekraćivanja ljetorasta. Proizvodnja knip sadnica počinje sadnjom podloga u proljeće i kalemljenjem na spavajući pupoljak u avgustu. Pupoljak do kraja vegetacije sraste s podlogom, miruje do proljeća kada počinje da raste i da se razvija. Sadnja podloga treba da je 25 -30 cm u redu, a red od reda treba da je prilagođen raspoloživoj mehanizaciji, 80-120 cm. Pored svakog kalema postavlja se naslon – drveni štap ili slično, uz koji će se vezivati mladar koji se tokom godine razvija, a koji će formirati buduću sadnicu. Tokom vegetacije, mladar koji je izbio iz okalemljenog pupoljka privezuje se uz štap nekoliko puta kako bi rastao pravo.
Mladari koji imaju uspravan rast daju bolju sadnicu (porast 120-150 cm tokom prve vegetacije). U proljeće sledeće godine, prije početka vegetacije, obavlja se prekraćivanje na visini 70-80 cm u odnosu na površinu zemljišta. Na toj visini prečnik sadnice treba da je najmanje 10 mm. Ispod reza su samo pupoljci bez prevremenih grančica, koje su uklonjene u toku prethodne vegetacije, ukoliko ih je bilo. Nakon početka vegetacije, ispod presjeka se ostavlja samo jedan mladar koji, će dati buduću sadnicu, a ostali se uklanjaju. Prevremene grančice na novom porastu se formiraju na visini od oko 80 – 90 cm.
Pročitajte: Jednogodišnje ili dvogodišnje voćne sadnice? ŠTA IZABRATI PRILIKOM SADNJE?
Kvalitetnom njegom sadnica, koja podrazumjeva navodnjavanje, obradu zemljišta, zaštitu, prihranu sadnica putem fertirigacije, folijarno i na druge načine, obezbjeđuje se porast brojnih prevremenih grančica. Da bismo pospješili obrastanje vršnog mladara, na prevremenim grančicama primenjuju se i druge odgovarajuće mjere poput uklanjanja vršnih listova. Kada vršni ljetorast na sadnici dostigne dužinu 15-20 cm, listići na vrhu mladara se uklanjaju. Ova operacija se obično obavlja ručno, a ponavlja se četiri do šest puta. Obično jednom nedeljno, a ako je porast sadnica intenzivan, i dva puta nedeljno. Važno je da se ne ošteti vršna tačka rasta. Rezultat uklanjanja mladara je grananje sadnice. Broj grančica zavisi od sorte, ali svakako je više grančica nakon uklanjanja vršnih listova nego bez toga. Postupak odstranjivanja vršnih listova treba da se obavi kada se dostigne potreban porast bez obzira na vremenske prilike. Ovaj postupak bazira se na pojavi apikalne (vršne) dominacije, koja je rezultat nagomilavanja auksina, hormona rasta, u vršnim dijelovima biljke. Uklanjanjem vršnih listova pupoljci ispod vršnog daju novi porast (prevremene grančice).
Vrijeme proizvodnje je 2 ili 3 godine. Pored standardnih sadnica metod je veoma pogodan u proizvodnji sadnica sa posrednikom.
Kvalitetne knip sadnice odlikuju se minimalnim prečnikom od 14 mm na visini od 100 mm iznad površine zemlje, minimalnom visinom od 1,6 m iznad spojnog mjesta, minimalno tri grančice su dužine preko 30 cm, a poželjno je da imaju najmanje sedam grančica, ugao grananja treba da je minimum 60° ili više, a debljina grančica ne smije preći 30% debljine vodilice. Važna karakteristika kvalitetne knip sadnice je kvalitetan korjenov sistem sa mnogobrojnim žilama, a dužina podloge u zemljištu treba da bude minimum 250 mm.
Prednosti KNIP sadnica:
• Razvoj velikog broja prevremenih grančica zbog poremećaja ravnoteže između korenovog sistema i nadzemnog dijela sadnice.
• Razvoj prijevremenih grana na željenoj visini tako da poslije sadnje sve ostaju na sadnici, izuzev ako su pregusto raspoređene
• Uglovi prevremenih grana su veliki (čak i veći od 90°), tako da nije potrebno savijanje
• Dužina prevremenih grana se postepeno smanjuje od osnove prema vrhu i sadnica formira konusnu krunu
• Visoka početna rodnost
Nedostatci KNIP sadnica:
• visoka cijena sadnica
• mali broj sadnica po jedinici površine rastila
• obavezna jesenja sadnja ili navodnjavanje
Po pravilu, kod sadnje knip sadnica obavezna je jesenja sadnja, navodnjavanje, a neophodan je i naslon. Jesenja sadnja i sistem za navodnjavanje se preporučuje zbog intenzivnog porasta voća i stvaranja velike lisne mase.To stvara veliku potrebu biljke za vodom kako bi se održala fleskibilnost i elastičnost biljnog tkiva i omogućila regeneracija korenovog sistema dok on potpuno ne preuzme svoju ulogu, u suprotnom bez navodnjavanja bi došlo do velikog broja neprimljenih sadnica kao i zastoj u vegetaciji.