Početno zimsko mirovanje voćaka nastaje znatno prije otpadanja lišća, kao vidljivog znaka završetka vegetacije voćaka. Javlja se po prestanku intenzivnog rastenja i završetku usporenog rastenja, kada se u voćaka formiraju terminalni pupoljci i kada oni pređu u fazu latentnog života.
Pored toga, ono se karakteriše i migracijom i izvjesnim preobražajem rezervnih organskih materija, otpadanjem lišća i kaljenjem, pod kojim se podrazumijevaju biohemijski procesi podstaknuti zahlađenjem u pravcu sinteze zaštitnih supstanci i pojačanja otpornosti prema mrazevima.
Početno zimsko mirovanje voćaka uslovljeno je osobenostima vrsta i sorti, činiocima sredine, fitotehnikom i nizom drugih endogenih i egzogenih faktora, pri čemu znatan uticaj ima vrijeme zrenja plodova, kao i stepen rodnosti voćaka.
Pročitajte: Voćnjak u jesen – Produženje vegetacije
Najbolje su obezbijeđene rezervnim materijama ljetnje i jesenje sorte voćaka, koje su dobro njegovane, a u uslovima tople jeseni i najpoznije – zimske sorte voćaka.
Nedovoljna vlažnost, zasjenjenost krune voćaka, oštećenja lišća, iznurenost voćaka, otpadanje lišća tokom ljeta usljed fizioloških ili patoloških činilaca, kao i jače mehaničke povrede, djeluju nepovoljno na obezbijeđenost tkiva i organa voćaka rezervnim organskim materijama.
Pored preobražaja i migracija organskih materija, otpadanju lišća voćaka prethodi formiranje apcisnog sloja ćelija sa oplutnjavanjem i tankim ćelijskim zidovima, prekid daljeg priticaja materija i vrlo često promjene boje lišća usled demaskiranja pigmenata antocijanina.
Hladnoća izaziva, pored ostalog, i migriranje zelene komponente hlorofila, dok se žuta komponenta, koja je postojanija prema hladnoći, održava.
Pročitajte: Pozno kalemljenje voćaka
U umjerenoj klimatskoj zoni lišće voćaka otpada u jesen, kada srednja dnevna temperatura pada ispod 15ºC, a dan postane kraći od 12 časova. Međutim, ako je vlažnost obilna, a temperatura nešto viša, umjesto otpadanja lišća može se manifestovati jesenje rastenje ljetorasta, a nije isključena ni mogućnost cvjetanja, što je veoma nepovoljno za dalju rodnost voćaka.
U područjima sa žarkim ljetima i izraženom atmosferskom sušom, lišće maline, kupine, ribizle otpada već u drugoj polovini ljeta. Skoro na isti način se ponašaju i neke sorte jabuke i kruške u izrazito sušnim klimatskim zonama.
U toku jeseni, poslije pojave prvih mrazeva, otpada lišće većine sorti domaće šljive, svih sorti iz grupe trnošljiva, biotipova džanarike, svih sorti bresaka, pa i pojedinih sorti trešanja, višanja, krušaka i jabuka.
Procesi kaljenja dešavaju se postepeno na temperaturi -2 do -5ºC, i karakterišu se djelimičnom dehidratacijom ćelija i prelaskom izvesnih količina skroba u šećere i lipoide.
Pročitajte: Kako spriječiti bolest plodova poslije berbe
Najviše uslovljene genotipom, kao sigurnim sredstvom obezbjeđenja od opasnosti, koje bi u zimskom periodu mogle proizilaziti iz jačeg kolebanja temperature, biološko mirovanje voćaka manifestuje se ranije, ili kasnije, pod uticajem različitih endogenih i egzogenih činilaca u toku jeseni, čak i ako se tada ne javljaju niske temperature, ili, ako bi se voćke, gajene u sudovima, još krajem ljeta unosile u prostore sa kontrolisanim uslovima gajenja, na primjer staklare.
Autor: Mr Branko Tanasković, PSSS Čačak
