Pityophthorus juglandis – orahov potkornjak, vodi poreklo iz jugozapadnog dijela Amerike i severnog Meksika. Vrsta je prvo put opisana 1928. godine, a do sredine devedesetih godina prošlog vijeka njen areal rasprostanjenosti bio je ograničen na zapadni deo SAD. Van granica američkog kontinenta, Pityophthorus juglandis je prvi put primijećen 2013. godine u Italiji.
Imago je crvenkasto braon boje, dužina tela 1,5-2,0 mm. Mužijak pronalazi odgovarajuće stablo i kroz koru se ubušije do floema, birajući najčešće lenticelu ili ožiljak od lista pored koga se ubušuje. Poslije bušenja kanala ispušta feromon kojima privlači druge jedinke.
Odmah po ulasku ženke u primarni hodnik dolazi do kopulacije, poslije čega ženka pravi materinske hodnike. Na kraju materinskog hodnika ženka poleže jaja i pokriva ih izmetom i opiljcima drveta. Po završetku embriogeneze pile se larve, koje prave hodnike upravno na materinske. Kad završi razviće, larva se pretvara u lutku na kraju hodnika.
Orahov potkornjak ima dvije generacije godišnje. Prezimljava ispod kore, najčešće u stadijumu imaga. Tokom proljećnih mjeseci, jedan dio odraslih ostaje u napadnutom stablu gdje nastavljaju da se razmnožavaju, dok dio populacije napušta stablo i kreće u potragu za novim domaćinom. Insekti započinju let kad srednje dnevne temperature dostignu 18-19 stepeni, a završavaju ga kad temperatura padne ispod 17 stepeni. Prve generacije se mogu sresti od marta do sredine juna, dok druge generacije let započinju od sredine septembra do kraja oktobra.
Na kori napadnutog stabla oraha jasno se vide ulazni otvori čiji prečnik ne prelazi 1,5 mm. Kad se podigne kora napadnutog stabla, uočava se sistem hodnika koje su napravili odrasli insekti i larve tokom razvića. Hodnici su ispunjeni granulisanim izmetom insekata.
Ono što Pityophthorus juglandis čini još opasnijom šetočinom je simbioza sa gljivicom Geosmithia morbida. U pitanju je vrsta koja je relativno nedavno detektovana, a u „saradnji“ sa Pityophthorus juglandis dovodi do pojave raka oraha, a biljka domaćin, u prosijeku, odumire za tri do četiri godine.
Mjere zaštite
Ukoliko se odstrane polusuve grane i oslabljena stabala u voćnjaku, smanjuje se mogućnost naseljavanja potkornjaka. Već napadnuta stabla treba rano u proljeće, prije nego što izađu odrasli insekti, uklanjati iz zasada i spaliti, s obzirom da štetočina prezimljava u njima.
U proljeće, pre kretanja vegetacije, a najkasnije do prve pojave vaši, preporučuje se postaviti mirisne lovne mamce. Mamci se sastoje od vizualnih atraktanta u obliku crvenih ljepljivih ploča u kombinaciji sa posudama koje su napunjene sa 94 % etil alkoholom, razrijeđenim sa vodom u odnosu 1:1, koje privlače odraslog insekta. Plastične flaše potrebno je pričvrstiti blizu stabla u visini očiju i pri vrhu treba izbušiti rupice.
Dovoljno je postaviti jednu crvenu ljepljivu ploču i posudu sa alkoholom na jedan hektar za praćenje prisutnosti ovih štetočina. Ukoliko se utvrdi prisutnost potkornjaka u voćnjaku, broj mamaca trebao bi se povećati na 8 -10 po hektaru kako bi se uticalo na smanjenje populacije ženki. Mogu se napraviti mamci u domaćoj varijanti.
Hemijsko suzbijanje
Zbog neredovnog praćenja leta štetočina, insekticidi se primjenjuju prekasno kada se potkornjak već ubuši u drvo pa je hemijsko suzbijanje ovih štetočina veoma otežano i obično daje slabe rezultate.
Suzbijanje potkornjaka moguće je i ubrizgavanjem insekticida, pojačane koncentracije, u bušotine na stablima. Ova je mjera moguća u manjim zasadima uz okućnice ili vikendice, odnosno na pojedinačnim stablima.
Ukoliko se prekasno utvrdi napad, posebno u mladim voćnjacima, ponekad ne preostaje ništa drugo nego izvaditi pojedina jako oštećena stabla.
Na malim površinama krečenje stabala može imati važnu ulogu u smanjenju brojnosti. Okrečena stabla manje se zagrevaju tokom zime i na taj način smanjuje se opasnost od izmrzavanja i naseljavanja potkornjaka.
Izvor: dipl. inž. Vladimir Kostić, PSSS Kraljevo, agroklub.rs
PROČITAJTE:
Održavanje zemljišta u zasadu oraha
Kalemljenje oraha na vršnom dijelu grančice u procjep!
Priprema sadnica za sadnju i sadnja ORAHA
