Pčela kao jedinka ne može živjeti sama pa je za njen opstanak neophodna kompletna zajednica koja je strogo hijerarhijski podeljena. Kako žive u biološki veoma složenoj zajednici gdje na manjem prostoru obitava veliki broj jedinki pojava zarazne bolesti može da izazove ozbiljne probleme u društvu. Poznavanje osnovnih znakova koji upućuju na bolesti koje ugrožavaju pčelinju zajednicu omogućava pčelaru da u ranijoj fazi uoči promjene i preduzme mjere sanacije.
Paratifus medonosnih pčela je oboljenje crijevnog kanala odraslih pčela koju izaziva bakterija Salmonella paratyphi alvei. U pitanju je pokretna, gram negativna, fakultativno anaerobna bakterija štapićastog oblika koja ne stvara spore. Košnice, ramovi sa saćem, hrana, pojilice i voda kontaminirani izmetom bolesnih pčela predstavljaju najčešći izvor infekcije.
Bolest se može javiti u jednom ili više društava jednog pčelinjaka, brzo se širi unutar košnice i može nanijeti ozbiljne probleme posebno oslabljenom pčelinjem društvu. Infekciju iz košnice u košnicu mogu da prenose bumbari, zaražene medonosne pčele ili pčelar ukoliko prebacuje ramove iz jedne u drugu košnicu. Izvor zaraze mogu biti pojilice i sama voda zagađena izmetom bolesnih pčela. Interesantno je da su pčelarski stručnjaci ovu bakteriju pronalazili u organima za varanje naizgled potpuno zdravih pčela. Bolest se aktivira uslijed netipičnih faktora kao što su loši vremenski uslovi tokom prezimljavanja društva, nedostatak zdrave i pitke vode i slično.
Pročitajte: Kojim tipom košnice da pčelarimo?
Uzročnik oboljenja najčešće izaziva oštećenje peritrofne membrane koja oblaže i štiti epitel srednjeg crva medonosne pčele. Bolest ima akutni tok, što znači da počinje i završava se naglo bez obzira na krajni ishod po oboljelu jedinku. Oboljele pčele prvo slabe i gube sposobnost za let, uznemirene su, imaju dijareju, skupljaju se oko leta i na poletaljci na kojima se uočavaju mrlje od tečnog izmeta svetlo-smeđe boje.
Abdomen bolesnih pčela je naduven, a iz njega se blagim pritiskom lako istiskuje tečan sadržaj odakle mogu da se izoluju uzročnici zaraze. Bolest može da traje jedan ili više dana, nekad i između 10 do 15 dana, a završava uginućem velikog broja oboljelih medonosnih pčela. Međutim, ovo oboljenje ne mora uvijek da se završi fatalno po pčele, jer zaraza može nestati spontano u slučaju poboljšanja vremenskih uslova i uz primjenu adekvatnih higijenskih mjera.
Dijagnoza se postavlja izolovanjem uzročnika iz hemolimfe, ili digestivnog trakta živih bolesnih pčela posmatranjem izolovanih uzročnika pod mikroskopom, kao i biohemijskim i serološkim analizama. Zbog sličnosti kliničkih simptoma paratifus se često može pomešati sa nozemozom ili amebijazom, kod kojih su prisutne spore koje se uočavaju prilikom mikroskopskog pregleda uzoraka, kao i sa dizenterijom pčela za koju je karakteristično prisustvom nesvarenih zrnaca polena u izmetu.
Zato je veoma važno odnijeti uzorke pčela na ispitivanje kako bi tačno utvrdilo od čega boluju. Paratifus kod medonosnih pčela najčešće se javlja u periodu ranog proljeća, ali i od aprila do septembra, u vrijeme najveće aktivnosti društva.
Kako suzbiti bolest?
U cilju suzbijanja paratifusa potrebno je sprovoditi apitehničke mjere, kao što su dezinfekcija pčelarskog pribora i opreme. Iskusni pčelari preporučuju da se čišćenje sprovodi sa troprocentnim rastvorom natrijum hidroksida, ili četvoroprocentnim rastvorom formalina.
Neophodno je uklanjanje zaprljanih ramova sa saćem i prenošenje pčela u nove, odnosno temeljno dezinfikovane košnice. Kada su u pitanju mjere za sprečavanje nastanka ove bolesti ključno je uništavanje insekata i drugih štetočina u pčelinjaku koje prenose uzročnike infekcije, sprečavanje grabeži, adekvatna ishrana, odnosno koristiti isključivo med dobrog kvaliteta i šećerni sirup, pojačati higijenu pojilišta kao i redovna dezinfekcija pribora koji se koristi, najbolje pre rada u svakoj košnici. Takođe, potrudite se da vaše pčele pored dobre i kvalitetne hrane uvijek imaju na raspolaganju čistu vodu.
