Gvožđe je mikroelement neophodan za biljke koji učestvuje u mnogim važnim fiziološko-biohemijskim procesima. Ono posredno ili neposredno učestvuje u biosintezi hlorofila, fotosintezi, disanju, fiksaciji elementarnog azota, redukciji nitrata i nitrita, metabolizmu ugljenih hidrata i dr.
U biljkama učestvuje u najvažnijim fiziološkim i biohemijskim procesima kao što su: fotosinteza, sinteza hlorofila, disanje, redukcija nitrata itd. U zemljištima ga ima u dovoljnim količinama, ali povremeno se javlja njegov nedostatak kod osjetljivih vrsta.
Razlozi koji izazivaju nedostatak gvožđa, i pored relativno visokog sadržaja u zemljištu, veoma su različiti i specifični za određene klimatske, edafske i agrotehničke uslove.
Primjena visokih doza fosfornih đubriva može da izazove nedostatak gvožđa. Đubrenjem većim dozama fosfornih đubriva (MAP), stvaraju se jedinjenja gvožđa u zemljištu nepristupačna za biljke, na površini korijena, kao i imobilizacija gvožđa u biljkama.
Pročitajte: BOROVE IGLICE POPRAVLJAJU ZEMLJIŠTE
Nedovoljna obezbijeđenost biljaka kalijumom može da podstiče pojavu nedostatka gvožđa. Takođe i pretjerana vlažnost zemljišta, zabarivanje, sabijanjem zemljišta upotrebom teške mehanizacije, može doći do pojave hloroze na biljkama. U kišnim i prohladnim godinama, u uslovima slabije osvjetljenosti biljaka, simptomi nedostatka gvožđa se češće javljaju. Sa druge strane i nedovoljna vlažnost zemljišta, kao i dugotrajna suša mogu da podstiču pojavu Fe-hloroze.
Fe-hloroza se često javlja na pjeskovitim zemljištima siromašnim organskim materijama. Simptomi nedostatka gvožđa se relativno lako mogu otkriti jer se manifestuju na najmlađim listovima. Na početku, površine najmlađih listova postaju svijetlo žute do žuto zelene (hloroza), a kasnije poprimaju limun žutu i ponekad i bijelu boju. Što su mlađi listovi, simptomi su izraženiji. Ukoliko je njegov nedostatak jače izražen kod voćaka, može se desiti da do kraja jula, avgusta otpadnu svi listovi. Takva stabla najčešće odumiru.
Fe-hloroza voćaka smanjuje i njihovu otpornost prema mrazu i drugim nepovoljnim uslovima, smanjuje se rast, broj cvjetnih pupoljaka i prinos kao i kvalitet plodova koji su sitniji i manje sočni.
Veću osjetljivost pokazuju soja, pasulj, paradajz, a veću tolerantnost žita i kukuruz. Jagodasto voće (jagode, maline, ribizle) je takođe osjetljivo na nedostatak gvožđa.
Za otklanjanje Fe-hloroze mogu se primjeniti različite agrotehničke mjere zavisno od uzroka njegovog nedostatka. Na kiselim tresetnim zemljištima dovoljno je povećati pH vrijednost zemljišta kalcifikacijom.
Pročitajte: Načini za unošenje stajnjaka u zemljište kod povrtarskih biljakav
U cilju liječenja mogu se sa manjim ili većim uspjehom primjeniti različita jedinjenja gvožđa. Za sprječavanje pojave nedostatka gvožđa potrebno je preduzeti preventivne agrotehničke mjere. Najprije bi trebalo voditi računa o strukturi zemljišta. Trebalo bi izbjegavati prekomjernu upotrebu teških poljoprivrednih mašina, posebno na vlažnim i glinom bogatim zemljištima. Zemljište bi trebalo učiniti rastresitijim i na većoj dubini, kako bi se obezbijedio povoljniji vazdušni režim. Nedostatak gvožđa, najčešće se javlja na alkalnim zemljištima i zemljištima bogatim krečom i glinom. Takođe se nedostatak može javiti i na kiselim zemljištima (pH ispod 3,5) kao i kod primjene visokih doza fosfornih đubriva. Pretjerana vlažnost zemljišta, zabarivanje, sabijanje zemljišta upotrebom teške mehanizacije, nedovoljna obezbijeđenost biljaka kalijumom može da podstakne pojavu nedostatka gvožđa.
U cilju sprječavanja pojave nedostatka gvožđa (Fe-hloroze), mogu se primjeniti različite agrotehničke mjere u zavisnosti od uzroka njihovog nastanka.
Na kiselim zemljištima neophodno je povećati pH vrdnost zemljišta kalcifikacijom. Prilikom upotrebe organskih đubriva voditi računa da se koriste češće i u manjim količinama dok kod upotrebe mineralnog đubriva voditi računa o odnosu fosfornih i kalijumovih đubriva što se jedino postiže odrađenom agrohemijskom analizom zemljišta. Kod upotrebe azotnih đubriva, trebalo bi dati prednost amonijačnom obliku azota. Sistem primene đubriva na bazi gvožđa vrši se ili folijarno gde je slabije izražena Fe hloroza ili preko zemljišta uz obavezno zalivanje ukoliko je jače izražena Fe-hloroza.
Nedostatak gvožđa, i pored relativno visokog sadržaja u zemljištu, najčešće se javlja na alkalnim zemljištima i zemljištima bogatim krečom i glinom. Na kiselim zemljištima do njegovog nedostatka može ponekad doći i konkurentnim dijelovanjem gvožđa i drugih jona teških metala Mn, Ni, Cu, Zn, Co i Cr. Nedostatak gvožđa može se, pored vizuelne metode , utvrditi analizom biljnog materijala- lišća.
Pročitajte: Kako sačuvati humus u zemljištu?
Sredinom 19. vijeka Gris (1844.) je uočio da nedostatak gvožđa izaziva hlorozu vinove loze. Od tada je poznato da je hloroza prvi vizuelni simptom nedostataka ovog elementa. Gvožđe je mikroelement neophodan za biljke koji učestvuje u mnogim važnim fiziološko-biohemijskim procesima. Ono posredno ili neposredno učestvuje u biosintezi hlorofila, fotosintezi, disanju, fiksaciji elementarnog azota, redukciji nitrata i nitrita, metabolizmu ugljenih hidrata i dr.
Sistem đubrenja je veoma značajan. Organska đubriva trebalo bi koristiti češće i u manjim količinama u vidu dobro zgorelog stajnjaka. Pri upotrebi mineralnih đubriva, najprije treba poznavati sadržaj agrohemijske analize, a potom voditi računa o odnosu fosfornih i kalijumovih đubriva, a pri đubrenju azotom treba dati prednost amonijačnom obliku azota i karbamidu. Ako se planira navodnjavanje treba utvrditi kvalitet vode. Kada je riječ o dodavanju gvožđa kod voćaka preporučene doze podijeliti u dva tretmana, početak vegetacije i početak porasta plodova.
Izvor: dipl. inž melioracija zemljišta i voda Valentina Aleksić, PSSS ’Poljoservis’ Knjaževac
