Juli mjesec je pravi čas kada bijeli luk se vadi. Bijeli luk sa naših polja je sigurno najbolji za naše paprikaše, kobasice… Uvozni kineski lijepo izgleda ali nema toliko suve materije kao naš bijeli luk, ukus je ono što daje prednost domaćem luku.
Kod bijelog luka razlikujemo dva varijeteta:
– varijetet vulgare koji se razmnožava vegetativno (čenovima)
– varijetet sagitatum koji obrazuje cvjetno stablo, cvast sa vazdušnim lukovicama i veoma rijetko sa sjemenom (u našim uslovima).
U našim uslovima veliki je broj populacija koje se gaje i to ozimih sa krupnom glavicom i malim brojem češnjeva i proljetnjih sa visokim sadržajem suve materije, sitnim lukovicama, većim brojem češnjeva. Većina gajenih populacija su visoko specifična za pojedina agroekološka područja, odnosno imaju uzak areal gajenja u kojem se uspiješno proizvode.
Bijeli luk – sadnja
Kod ove povrtarske kulture koja se gaji isključivo vegetativnim putem postoji stalni nedostatak deklarisanog sadnog materijala. Razloga za to ima više kao što je genotipska specifičnost, koja uslovljava potrebu za lokalnim sortama, mali koeficijent razmnožavanja, što određuje veliku količinu sadnog materijala, kao i korišćenje sadnog materijala samo u toku jedne sezone. Bijeli luk ispoljava veoma značajnu reakciju na uslove spoljašnje sredine, koja se ogleda u promjeni niza osobina i o tome je neophodno voditi računa pri introdukciji sadnog materijala, morao bi da potiče prije svega iz sličnog geografskog područja. Prema temperaturi ima umjerene zahtjeve.
Počinje da klija na 3-5 C, a optimalna temperatura za rast korena je 10 C, a nadzemne mase 16-18 C, češnjeva oko 20 C, a za dozrevanje lukovica oko 25 C. Ovakva biologija uslovljava ranu sadnju proletnjeg luka, jer se na nešto nižim temperaturama najprije formira korijen, a poslije na nešto višim temperaturama formira jaka lisna masa od čije veličine zavisi i veličina lukovica. Kasnijom sadnjom sa porastom temperatura dolazi do slabijeg formiranja korijena, a samim tim i nadzemne mase, tj, manjeg broja i veličine listova što se odražava na veličinu čenova. Pri visokim proljetnjim temperaturama, u početku grananja, centralni konus rasta kod ozimih sorti prelazi u fazi mirovanja prije nego što nastupi bočno grananje. Tako nastaje lukovica bez češnja.
Prema svjetlosti ima izražene potrebe, tako da ga ne treba saditi na zasijenjenim mjestima. To je biljka dugog dana, što znači da formiranje lukovica nastaje pri dugom danu. Ovo je jedan od ograničavajućih faktora u širenju i gajenju sorti bijelog luka. Osjetljiv je na nedostatak vlage. Kritični period je dvije nedelje poslije sadnje (period rasta korijenovog sistema), intenzivni rast listova (maj) i početak formiranja čenova (do polovine juna).
Izbor predusjeva
Dobri predusjevi za ovu kulturu su oni koji rano napuštaju parcelu (strnjina, grašak, mahunjače…). U plodoredu dolazi na drugo mjesto. Unošenjem stajnjaka pod ovu kulturu dobijaju se lukovice rastresite, podložne napadu bolesti, kratkog perioda čuvanja. Na isto mjesto dolazi poslije 4-5 godina, kao i iza vrsta iz iste familije. Osnovnu obradu bez obzira na vrijeme sadnje treba obaviti čim predhodna kultura napusti parcelu.
S obzirom na to da bijeli luk ima povećane zahtjeve prema plodnosti zemljišta, to znači i potrebe za obilnijim đubrenjem u formi lako pristupačnih hraniva. Mineralna ishrana zasniva se na potrebi ove vrste za pojedinim hranljivim elementima, plodnosti zemljišta. okvirne preporuke za đubrenje bijelog luka su 80-100 kg/ha N, 60-80 kg/ha P2O5, 40-80 kg/ha K2O. Pod osnovnu obradu se unosi 1/3 N, polovina P i K u formulaciji 1:2:3. Preostalu količinu đubriva se unose u proljeće, kod jesenje sadnje čim vremenski uslovi dozvole, a kod proljetnje nakon formiranja 3-4 lista.
Za sadnju se koriste krupni čenovi bez obzira koji položaj zauzimaju na stablu. Čenovi veće mase imaju veći početni kapacitet za razvoj i razviće biljke, jer početni razvoj luka je parazitski, s obzirom na to da se koriste rezervne materije čena. Ustaljeno mišljenje da samo periferni čenovi daju najkrupnije lukovice. Pri složenom grananju i spiralnom rasporedu unutrašnji čenovi su najsitniji. Kod sorata sa prostim grananjem svi čenovi su približno iste veličine.
Dezinfekcija sadnog materijala se obavlja nekoliko dana pred sadnju. Ovom mjerom spriječava se razvoj i širenje bolesti. Koriste se fungicidi u trajanju 10-20 minuta poslije čega se vrši sušenje ili sadnja. Sadnja se vrši se ručno ili mašinski.
Mašinska sadnja se obavlja sadilicama adaptiranim za sadnju crnog luka iz arpadžika. Nedostaci ove sadnje se ogledaju u nepravilnom položaju čenova, koji zbog oblika zauzimaju ležeći ili obrnuti položaj. Ovakav položaj usporava klijanje, odnosno ukorjenjavanje i početni porast što se kasnije odražava na formiranje sitnih i neujednačenih lukovica koje neće imati tržišnu vrijednost. Iz ovih razloga ručna sadnja ima prednosti, jer pravilnim ulaganjem čenova biljka se brže ukorijenjava.
Bijeli luk vrijeme sadnje
Pri kašnjenju sa sadnjom rezultira da biljka brže prolazi određene faze rasta pri nepovoljnim uslovima. U tim uslovima bijeli luk niče u proljeće i faze razvoja listova i obrazovanja čenova prolazi pri višim temperaturama te su veoma skraćene. Jari bijeli luk u takvim uslovima daje manje prinose i veći procenat lukovica sa jednim čenom. Optimalan rok sadnje za naše uslove je prva polovina X, mada i sadnja do kraja X ne utiče na smanjenje prinosa.
Sorte proljetnjeg bijelog luka posebno reaguju na svako kašnjenje u sadnji. Sa porastom temperatura proljetnji bijeli luk formira slabiji korijenov sistem (optimum 5-10 C) koji nije u stanju da ishrani nadzemni deo biljke te se formiraju sitnije lukovice. Dubina sadnje uslovljena je veličinom čenova, debljina pokrovnog sloja treba da je 2-3 cm iznad vrha čena. Kod pliće sadnje usljed intenzivnog rasta korijena vrlo često dolazi do izbacivanja čenova na površinu i sušenja jer se dio korijena nalazi van zemlje, dok kod preduboke sadnje imamo usporeno nicanje te biljke zaostaju u nicanju i kasnije u porastu.
Razmak sadnje
Razmak sadnje bijelog luka uslovljen je krupnoćom čenova. U prosjeku sadnja se obavlja na razmaku 30-40 cm između redova i 8-10 cm u redu. Količina sjemena zavisi od krupnoće češnjeva i razmaka i u prosjeku se kreće kod proljetnjeg 800-1200 kg/ha, a kod jesenjeg 1200-1600 kg/ha.
Njega usjeva sastoji se u međurednoj obradi, navodnjavanju, prihranjivanju, zaštiti od bolesti, štetočina i korova. Međuredna obrada veoma povoljno djeluje na stvaranje rastresitog gornjeg sloja zemljišta. Ovu mjeru je naročito važno primkeniti rano u proljeće kad kreće vegetacija. Rastresitost je bitna za razvijanje lukovica.
Suzbijanje korova se efikasno sprovodi poslije sadnje prije nicanja sa preparatima na bazi pendametilena, dok kasnije u toku vegetacije visoku efikasnosnost pokazuje Goal u količini 0,4-0,8 l/ha. Primjenjuje se kada je luk u fazi 4-5 listova. Dominantna bolest u našim uslovima je plamenjača, a takođe je prisutna i bijela trulež, rđa i trulež korijena i stabla. Primjena fungicida se preporučuje još u dezinfekciji sadnog materijala, a kasnije u toku vegetacije praćenjem uslova za pojavu bolesti.
Ekonomski najznačajnije štetočine su lukova muva, muva jesenjeg bijelog luka. Lukova muva se pojavljuje u proljeće kad i na crnom luku. Muva jesenjeg belog luka se javlja na parcelama gde se ne poštuje plodored. Štete od ovih insekata se uočavaju tek u proljeće sa porastom temperatura. kada se uoče štete tada je već kasno za tretiranje, tako da je potrebno preventivno tretiranje u rano proljeće naročito ako su uslovi pogodovali za let ovog insekta.
Bijeli luk vrijeme je za vađenje luka
Bijeli luk se vadi u fazi masovnog polijeganja nadzemne mase. Nije preporučljivo sačekati da se nadzemna masa u potpunosti osuši. Pored toga što je tada otežano vađenje i skupljanje lukovica, u slučaju kišnog perioda može doći do retrovegetacije. Samo vađenje se odvija ručno ili mašinski.
Jesenji bijeli luk dospijeva za vađenje u prvoj polovini jula, a proljetnji krajem jula. Nakon vađenja bijeli luk se suši na parceli, ili na promajnom mjestu, nakon toga se vrši čišćenje, odstranjivanje suvih listova 1,5-2 cm iznad lukovice i odstranjivanje suvih korijenova.
Izvor: agroinfonet.com
PROČITAJTE:
Slonovski bijeli luk: Sadi se kao i obični, ali je blažeg ukusa
Evo zašto crni i bijeli luk produžavaju život!
Kada nije bilo antibiotika, ljudi su se ovako liječili bijelim lukom: Recept star 5.000 godina!
