Gajenje lubenice i dinje na malč foliji i u niskim tunelima – Gajenje lubenice je ekonomski opravdano samo u niskim tunelima, koji se koriste jednu vegetacionu sezonu.
Gajenje lubenice na malč foliji
Korišćenje malč folije je i u našim uslovima postalo obrazac u gajenju lubenice. Zašto je to važno za biljku, koje malč folije se mogu koristiti i zašto?
Malč folija omogućava:
- brže zagrijavanje zemljišta,
- konzervaciju zemljišne vlage,
- manje ispiranje hraniva iz orničnog sloja zemljišta u podzemne vode,
- brži i snažniji porast vriježa zahvaljujući kontrolisanoj emisiji ugljendioksida iz zemljišta u zoni korijena i
- efikasnu kontrolu korova
Neke od folija reflektuju difuznu svjetlost određenog spektralnog sastava, koja pogoduje intenzivnijoj fotosintezi, a neke su fotoaktivne, djelujući odbijajuće na pojedine vrste insekata.
Malč folije u značajnom stepenu poskupljuje proizvodnju u zavisnosti od vrste, debljine i širine folije, gustine redova, tehnike sadnje i visine investicije za nabavku potrebnih mašina i opreme za njeno postavljanje i uklanjanje.
Obzirom na ranije pristizanje, veći prinos, bolji kvalitet i tržišnost i svakako veću prodajnu cijenu, ovakav sistem gajenja obezbjeđuje znatno smanjenje rizika i daleko veći profit.
Folije u proizvodnji lubenice
Za nastiranje zemljišta kod nas najviše se koriste tanke transparentne polietilenske folije visoke gustine, koje se djelimično zadimljavaju u procesu koekstruzije. Obično su debljine 12-20 mikrona i kao najveću prednost imaju nisku cijenu koštanja.
Dobre malč folije iz uvoza izrađene su od polietilena niske gustine, izuzetno prijanjaju za zemljište, te se ono veoma brzo zagrijava, jer nema vazdušnih džepova kao izolatora.
Stabilizirane su protiv UV zračenja i veoma su elastične, tako da ne pucaju i ne oštećuju se do kraja vegetacije, pa je moguće njihovo lako i potpuno uklanjanje sa parcele.
Crna malč folija predstavlja standard u gajenju povrća generalno posmatrano, ali se u najranijoj proizvodnji lubenice najčešće koriste potpuno transparetne folije. Njihova prednost ogleda se u vrlo visokoj konverziji toplote i najbržem zagrijavanju zemljišta, ali je suzbijanje korova inkorporacijom herbicida prije postavljanja malč folije obavezno.
Specijalne termičke malč folije su nešto veće debljine i znatno skuplje. Nose različite oznake inostranih proizvođača, ali se karakterišu daleko višim stepenom konverzije fotosintetski aktivne radijacije u toplotu zemljišta, posebno u dijelu infracrvenog zračenja, bliskom vidljivom dijelu spektra (65 % od NIR).
Pročitajte: Najzastupljenije sorte dinje i lubenice
Ogledima je potvrđeno da se najveći prinosi, najbolji kvalitet i tržišnost lubenice postižu na zelenoj i nekim nijansama ljubičaste boje, zahvaljujući talasnoj dužini reflektovane difuzne svjetlosti.
Srebrna i žuta boja lica folija (naličje braon – termički efekt) odbijaju jači napad lisnih vaši, grinja i drugih štetnih insekata.
Primjena fotodegradabilnih folija u uslovima umjereno kontinentalne klime nije opravdana iz više razloga.
Najprije, kvalitetna fotodegradabilna folija je skup proizvod ukoliko očekujemo visok stepen njenog razlaganja nakon 3-4 mjeseca od postavljanja. Čak i u tom slučaju u zemljištu zaostaje znatan dio folije koji je sve vrijeme van domašaja svjetlosti.
U mediteranskim zemljama se nakon završetka berbe ovi ostaci kombinovanim oruđima za dopunsku obradu zemljišta izvuku na površinu i pošto do kraja vegetacije ima puno sunca u potpunosti bivaju razloženi, ali pritom izostaje sjetva drugog usjeva.
Pročitajte: Kada je pravo vrijeme za berbu lubenice I dinje?
Kod nas je to pod velikim znakom pitanja, jer bi zagađivanje zemljišta velikom količinom ostataka plastične folije posle izvjesnog vremena onemogućilo njegovo korišćenje u svrhe intenzivne poljorivredne proizvodnje.
Postavljanje malč folija obavlja se specijalnim mašinama, koje u isto vrijeme mogu služiti polaganju traka za navodnjavanje kapanjem, bilo da se iste postavljaju površinski, neposredno pod malč folijom, ili se pak uvode u zemljište na dubinu 5-10 cm. Neke od mašina osim ove dvije operacije mogu navlačiti i niske tunele, preko prethodno ručno postavljenih lukova.
Postavljanje niskih tunela
Niski tuneli omogućavaju veoma ranu proizvodnju lubenice i značajno uvećanje profita zahvaljujući visokoj cijeni prvih plodova.
Za razliku od dinje, koja se komercijalno gaji u svim tipovima plastenika, kako po zemlji, tako i sistemu vertikalnog oslonca, gajenje lubenice je ekonomski opravdano samo u niskim tunelima, koji se koriste jednu vegetacionu sezonu.
Lukovi mogu biti izrađeni od različitih materijala, najčešće su drveni (savitljivo pruće), metalni (4-6 mm), ili plastične cijevi, različitog dijametra, saobrazno veličini tunela, odnosno širini folije.
Niski tuneli postavljaju se na manjim površinama ručno, zagrtanjem bočnih ivica folije motikama.
Najčešće se nakon rasađivanja u postavljenu malč foliju, ručno postave lukovi nagnuti u pravcu iz kojeg dolazi mašina navlačeći foliju, najbolje pod uglom od 50 stepeni, tako da se isti isprave nakon navlačenja folije.
Za gajenje lubenice na udignutoj leji koristi se malč folija širine 1,2 m, koja poslije postavljanja u centralnom rasponu ima širinu 0,8 do 0,85 m. Lukovi treba da su dužine 1,6 m, tako da pri njihovom utiskivanju u zemljište i navlačenju folije, visina tunela na centralnom dijelu iznad leje iznosi 0,4 m.
Pročitajte: Njega lubenice i dinje – Prihranjivanje, okopavanje, zalivanje
Obično se za ove svrhe koriste folije širine 1,8-2,0 m, debljine 20-30 mikrona, što je značajno manje nego kod jagode i lubenice (50-70 mikrona), gdje se tuneli svakodnevno otvaraju i zatvaraju zbog provjetravanja.
Kod lubenice i dinje može se primjenjivati sistem bočnog odizanja folije uz dopunsko ušvršćivanje unakrsno isprepletanim polietilenskim kanapom.
Mnogo češće su proizvođači skloni da na tunelu buše otvore za ventilaciju po određenom rasporedu, koje se intenzivira sa povećanjem dnevnih temperatura.
Pročitajte: Korisni savjeti za bolji rod dinje i lubenice
Ne treba isticati koliki značaj može imati korišćenje kvalitetnih folija sa osobinama blokiranja dugotalasnog toplotnog izračivanja tokom noći i jutarnjih radijacionih mrazeva, kao i osobina visokog površinskog napona zbog čega ne smije doći do kondenzacije kapi, a nakon toga i do oštećenja biljaka lubenice.
Ovakve folije su skupe, te je najracionalnije podizati kraće tunele, kako bismo tanju foliju mogli da koristimo više sezona, izbjegavajući oštećivanje svakodnevnim bočnim otvaranjem ili pravljenjem ventilacionih otvora na samoj foliji.
Autor: dipl. inženjer poljoprivrede Dragan Marković
